W ramach współpracy polsko-japońskiej 25 września 2024 r. w Warszawie odbyło się seminarium „Radioactive Waste and Spent Nuclear Fuel Management”, poświęcone tematyce gospodarki odpadami promieniotwórczymi. Eksperci z obu krajów podjęli kluczowe wyzwania stojące przed sektorem energetyki jądrowej, w szczególności w obszarze bezpiecznego przechowywania i unieszkodliwiania odpadów radioaktywnych. Japońscy eksperci podkreślali niejednokrotnie, że kluczowa w rozwoju składowisk odpadów promieniotwórczych jest współpraca z lokalną społecznością, ale też stały rozwój technologii efektywnego składowania odpadów.
JICC to międzynarodowe centrum współpracy na rzecz rozwoju energii jądrowej działające przy japońskim Ministerstwie Gospodarki, Handlu i Przemysłu (METI). Seminarium zostało w pełni sponsorowane przez METI i zorganizowane przez JICC.
Jak podkreślali uczestnicy, skuteczne zarządzanie odpadami promieniotwórczymi jest równie istotne, co sama technologia jądrowa. Wśród głównych wyzwań wskazano zapewnienie długoterminowej izolacji odpadów od środowiska naturalnego, co wymaga m.in. budowy podziemnych składowisk geologicznych. Ważnym aspektem są też koszty i odpowiedzialność prawna za bezpieczne składowanie odpadów przez dziesiątki, a nawet setki lat. Nie bez znaczenia jest uzyskanie akceptacji społecznej dla lokalizacji składowisk, które wiążą się z obawami dotyczącymi potencjalnych awarii i negatywnego wpływu na środowisko.
Przedstawiciel japońskiej firmy JNFL, Ryoichi HOJO, omówił system gospodarki odpadami w Japonii, zgodny ze standardami MAEA. Kraj ten dysponuje już podziemnymi składowiskami geologicznymi na wysokoaktywne odpady (HLW) oraz powierzchniowymi dla odpadów nisko- i średnioaktywnych (LLW, ILW).
– Japonia ma ograniczone zasoby naturalne, więc musi racjonalnie gospodarować i zarządzać energetyką, jednocześnie ograniczając wpływ i dbając o środowisko – podkreślił.
Przedstawił model Nuclear Fuel Cycle, czyli model obiegu odpadów w całym cyklu życia elektrowni jądrowej. Z elektrowni jądrowych pochodzą różnego rodzaju odpady, w tym m.in. gazowe, płynne i stałe. Od ich charakteru i natężenia zależy sposób ich składowania. Odpady z elektrowni jądrowych dzieli się na niskoaktywne (LLW), które są najliczniejsze, zawierające małe ilości materiałów promieniotwórczych, np. sprzęt ochronny, narzędzia. Są też odpady średnioaktywne (ILW), które zawierają wyższe poziomy promieniowania (np. elementy konstrukcyjne reaktora). Z kolei wysokoaktywne (HLW) to najniebezpieczniejsze, powstające głównie z wypalonego paliwa jądrowego, zawierające silnie promieniotwórcze izotopy o długim okresie półrozpadu.
W Japonii są liczne fundusze państwowe, które wspierają rozwój metod i sposobów składowania odpadów promieniotwórczych.
Przedstawiciel NUMO, japońskiej agencji ds. składowania odpadów jądrowych, Yoshito KITAGAWA, omówił kluczowe uwarunkowania budowy bezpiecznych podziemnych składowisk na wysokoaktywne odpady. Podkreślił znaczenie wieloetapowego procesu badań geologicznych oraz angażowania społeczności lokalnych, m.in. poprzez cykliczne sympozja informacyjne.
– Nie bez znaczenia jest akceptacja społeczna. W Japonii prowadzone są różne sympozja w ramach projektu, w którym każdorazowo bierze udział 200-300 osób. Mają formę wykładu, by zgłębić wiedzę na temat składowisk i uwarunkowań ich tworzenia. Inny rodzaj spotkań to forma dialogu w ramach grup 50-60 osób. Od 2017 r. przeprowadzono blisko 200 sympozjów – wyliczał.
– Ważne jest, aby uruchomić programy edukacyjne dla młodszych pokoleń – podkreślił.
NUMO dostarcza materiały edukacyjne dla nauczycieli jako instruktorów oraz dla szkół podstawowych i ponadpodstawowych. NUMO praktykuje inicjatywy edukacyjne jako długofalowe projekty.
Polska perspektywa
Z kolei Aneta Korczyc, dyrektor Krajowego Składowiska Odpadów Promieniotwórczych (KSOP) w Polsce, opowiedziała o doświadczeniach krajowego systemu, który obejmuje jedyne składowisko powierzchniowe w Różanie. Choć skalą znacznie mniejsze niż w Japonii, Polska podejmuje działania na rzecz edukacji i budowy zaufania społecznego wokół tej tematyki. Publikowany jest coroczny raport w zakresie bezpieczeństwa skierowany do społeczeństwa w Różanie. Organizowane są też m.in. dni otwarte – w tym roku KSOP gościło ok. 500 osób. KSOP otworzył punkty edukacyjne oraz organizuje wydarzenia dla społeczności lokalnej.
Konferencja stanowiła cenne forum wymiany doświadczeń pomiędzy Polską a Japonią w zakresie gospodarki odpadami promieniotwórczymi. Kluczowe wyzwania, takie jak zapewnienie bezpieczeństwa, akceptacja społeczna czy finansowanie, wymagają kompleksowego podejścia, na które uczestnicy wydarzenia zwrócili szczególną uwagę.
