Po długich i burzliwych konsultacjach powstała ustawa, którą chwalą niemal wszyscy od biznesu po ekologów. Ministerstwo Klimatu i Środowiska wsłuchało się w uwagi interesariuszy i nawet na ostatniej prostej, w okresie świątecznym, wprowadziło drobne, ale istotne zmiany, takie jak: włączenie puszki stalowej, zapowiedź zwolnienia kaucji z VAT, obowiązek rozliczania się operatorów pomiędzy sobą. Dobry projekt ustawy o systemie kaucyjnym wciąż nie trafił jednak pod obrady Rady Ministrów, a to, obok wyłączenia szkła jednorazowego z systemu, najbardziej martwi ekspertów – informuje Polskie Stowarzyszenie Zero Waste.
Butelki i puszki po napojach istotnie zanieczyszczają przestrzeń publiczną oraz środowisko, ponieważ produkty w nich sprzedawane konsumowane są w znacznej mierze poza domem i tam też zostają. W Polsce sprzedawanych jest rocznie ok. 1,8 mld napojów w szklanych opakowaniach jednorazowych, z czego większość stanowi piwo. Dodatkowo, istotny problem w Polsce, co podkreślali przedstawiciele Ministerstwa Klimatu i Środowiska, stanowią tzw. małpki, których na polskim rynku sprzedaje się ok. 2 mln sztuk dziennie.
Mniej śmieci, niższe koszty sprzątania
Opakowania te są często porzucane i stanowią bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt. Objęcie jednorazowych opakowań szklanych systemem kaucyjnym pozwoli uzyskać co najmniej 90-procentowy poziom ich zbiórki selektywnej, co pozwoli skutecznie je wyeliminować z ulic, parków, obiektów rekreacyjnych, terenów wypoczynkowych, lasów, rzek czy jezior. Takie podejście pomoże obniżyć koszty ponoszone przez samorządy i instytucje państwowe na walkę z zaśmieceniem.
Efektywność tego rozwiązania bardzo dobrze ilustrują badania przeprowadzone w Estonii. Policzono tam, że opakowania po napojach przy poboczach dróg przed uruchomieniem systemu kaucyjnego stanowiły 80% wszystkich znajdowanych tam odpadów, a po wprowadzeniu systemu wartość ta spadła do 10%. Tak duże zmniejszenie zaśmiecania opakowaniami możliwe było właśnie dzięki systemowi kaucyjnemu.
Czysty materiał do recyklingu
Aby wyprodukować szkło huty wymagają dostarczenia stłuczki dobrej jakości, z bardzo niskim poziomem zanieczyszczeń. Zanieczyszczenia w selektywnie zbieranych odpadach ze szkła (zielony pojemnik/worek) wahają się pomiędzy 4% a 17%. W tej sytuacji część szkła nie nadaje się do recyklingu.
Włączenie niemal wszystkich jednorazowych butelek szklanych w zakres systemu kaucyjnego pozwoliłoby zwiększyć do 90% poziom ich zbiórki, a więc rocznie odzyskać nawet do 600 tys. ton czystego szkła. Jedynym zanieczyszczeniem stłuczki będą w tym przypadku kapsle i obejmy aluminiowe bądź stalowe pozostające na szyjkach butelek, które są łatwe do wyseparowania w instalacjach uzdatniania stłuczki.
– System zbiórki szła jaki mamy w Polsce dotychczas nie jest optymalny. Ma to swoje konsekwencje w tym, że nasze poziomy selektywnej zbiórki są niższe, a co najważniejsze zbiórka jest zawiera zanieczyszczenia, co oznacza, że jest mniej przydatna do recyklingu wysokiej jakości. To jest strata dla gospodarki. Marnotrawienie zasobów. Tutaj jest rola polityków aby to poprawić i wpisać szkło jednorazowe do planowanego systemu kaucyjnego w Polsce – przekonuje Polskie Stowarzyszenie Zero Waste.
Szkło wyższej jakości to więcej surowca
Systemy kaucyjne nie dość, że pozwalają zebrać więcej opakowań po napojach niż systemy gminne, to jednocześnie dostarczają materiał dużo wyższej jakości, pozbawiony zanieczyszczeń. Obecnie w Polsce wg danych GUS w ramach zbiórki gminnej zbiera się 70% opakowań szklanych, ale ze względu na niską jakość segregowanych przez Polaków śmieci, to szkło jest silnie zanieczyszczone, także innymi frakcjami odpadów. Według samych recyklerów szkła, wysokie poziomy zanieczyszczeń sprawiają, że 50% szklanych opakowań zamiast do recyklingu trafia na składowiska odpadów. Włączenie jednorazowych opakowań szklanych do systemu kaucyjnego zmieni tę sytuację, zapewniając stały strumień czystego szkła z recyklingu.
System kaucyjny na szklane opakowania jednorazowe to więcej nowych butelek wyprodukowanych ze starych
Bardzo dobrze ilustruje to przykład dwóch europejskich krajów, Niemiec i Francji. W pierwszym z nich dzięki sprawnie działającemu systemowi kaucyjnemu udaje się zebrać z rynku 81% szkła opakowaniowego (97% szklanych opakowań po napojach zbieranych w systemie kaucyjnym oraz pozostałych opakowań, np. słoików, zbieranych w systemie pojemnikowym). We Francji, bez systemu kaucyjnego, podobnie jak w Polsce, udaje się zebrać 70% szkła (licząc wraz z zanieczyszczeniami zbiórki).
Ta różnica przekłada się na niezwykle istotny parametr, a mianowicie na zawartość stłuczki ze starych butelek w nowych opakowaniach szklanych wprowadzanych na rynek. W Niemczech ze względu na wysokiej jakości i czystości materiał pochodzący ze szklanych opakowań zebranych w systemie kaucyjnym wynosi on 65%. We Francji, to tylko 40%. Widać więc, że system kaucyjny pozwala poprzez dostarczanie czystego materiału istotnie poprawić wskaźniki wysokiej jakości recyklingu materiałowego i w praktyce pomóc zamknąć obieg szkła w gospodarce.
Zmiany w kierunku less i zero waste to obowiązek a nie możliwość
Dyrektywa Komisji Europejskiej zobowiązuje nas do osiągnięcia poziomów recyklingu dla szkła opakowaniowego do 70% w 2025 r. i 75% w 2030 r. Obecnie w Polsce wg danych GUS, poddaje się recyklingowi 70% opakowań szklanych. Jest to wynik liczony wg starego wzoru, czyli masy szkła zebranego do pojemników wraz z zanieczyszczeniami, a od 2021 r. w całej Unii Europejskiej poziom recyklingu obliczany jest wg nowego wzoru wliczającego jedynie materiał przekazany do recyklerów bez zanieczyszczeń. W praktyce możemy zakładać, że poziomy recyklingu szkła opakowaniowego za 2021 r. liczone w oparciu o nową metodę, będą w Polsce o co najmniej 10% niższe. Aby osiągnąć w 2025 r. 70% recyklingu szkła opakowaniowego musimy zebrać go przynajmniej 15% więcej i to przy założeniu wysokiej czystości materiału pochodzącego ze strumienia odpadów komunalnych. W polskich realiach, przy słabych postawach prośrodowiskowych obywateli, osiągnięcie tak wysokich poziomów selektywnej zbiórki oraz recyklingu jest niewykonalne bez włączenia szklanych opakowań jednorazowych do systemu kaucyjnego.
Mniejsza emisja CO2 i oszczędności energii
W procesie produkcji nowych opakowań szklanych, każde 10% surowców pierwotnych zastąpione stłuczką daje ok. 3% oszczędności energii oraz 5% redukcji emisji CO2. Wyprodukowanie butelki szklanej złożonej w większości z surowców pierwotnych pozostawia znaczny ślad węglowy – zdecydowanie większy od butelki PET czy puszki aluminiowej.
Źródło: Polskie Stowarzyszenie Zero Waste/Zdjęcie: Thomas Baca / Pixabay