ACTRIS (ang. Aerosol, Clouds and Trace Gases Research Infrastructure) stanowi jeden z najważniejszych elementów europejskiej infrastruktury służącej badaniom środowiska ze szczególnym uwzględnieniem parametrów fizycznych atmosfery. Konsorcjum na rzecz europejskiej infrastruktury badawczej aerozoli, chmur oraz gazów śladowych ACTRIS ERIC powołane zostało decyzją Komisji Europejskiej 25 kwietnia 2023 r. Wśród siedemnastu państw-założycieli tej międzynarodowej infrastruktury jest Polska, reprezentowana przez konsorcjum, w skład którego wchodzi Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu.
Naukowcy Pracowni Bioklimatologii UPP właśnie zakończyli instalację urządzeń pomiarowych, które posłużą do badania atmosfery o zasięgu globalnym.
ACTRIS to wielowarstwowa, wielodziedzinowa i interoperacyjna infrastruktura badawcza, w której zbierane i gromadzone są wyniki pomiarów pochodzących z rozproszonych sieci pomiarowych w całej Europie, a ich dane są opracowywane, standaryzowane i integrowane w centralnej bazie danych. Przedsięwzięcie to znajduje się na tzw. Mapie Drogowej infrastruktur badawczych Europejskiego Forum Strategii do spraw Infrastruktur Badawczych (ang. European Strategy Forum on Research Infrastructures – ESFRI), a także na Polskiej Mapie Infrastruktury Badawczej.
Do najważniejszych korzyści wynikających z udziału Polski w ACTRIS-ERIC należy zaliczyć współtworzenie unikatowego kontynentalnego systemu pomiarowego w zakresie badań nad aerozolami atmosferycznymi oraz stworzenie zintegrowanego centrum danych pomiarowych, które będą mogły zostać wykorzystane w interdyscyplinarnych badaniach z zakresu m.in.: hydrologii (np. wpływ zmiany klimatu na zjawiska powodziowe), nauk przyrodniczych (np. wpływ opadów, aerozoli na produktywność ekosystemów), nauk o życiu (np. zagrożenia zdrowotne związane z ekspozycją na podwyższone stężenia aerozoli), zarządzania kryzysowego (prognozowanie zagrożeń).
Instalacja nowoczesnych urządzeń pomiarowych w stacji doświadczalnej Pracowni Bioklimatologii UPP
W ramach ACTRIS-ERIC stacja doświadczalna Pracowni Bioklimatologii UPP w Rzecinie, jako tzw. stacja pomiarowa tła (ang. background site), stała się miejscem badań związanych z pomiarami teledetekcyjnymi chmur i aerozoli, a także wymiany masy i energii między torfowiskiem a atmosferą w środowisku pozamiejskim. W czerwcu i lipcu tego roku pracownicy Pracowni Bioklimatologii zakończyli instalację urządzeń pomiarowych w stacji pomiarowej w Rzecinie, które działają w ramach wyżej opisanej sieci obserwacyjnej. Zainstalowano i uruchomiono dwa przyrządy: ceilometr służący do monitoringu chmur i aerozoli w atmosferze oraz fotometr, który pozwala na oszacowywanie parametrów optycznych atmosfery takich jak, aerozolowa grubość optyczna czy współczynnik Angstroma. Urządzenia te są instrumentami, które wykonują pomiary na najwyższym światowym poziomie, a ich integracja z sieciami międzynarodowymi pozwala na udział naukowców Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu w badaniach atmosfery o globalnym zasięgu. „Obserwacja atmosfery za pomocą nowoczesnych urządzeń w dobie zmiany klimatu to jeden z fundamentów rozumienia, ale także ochrony systemu klimatycznego Ziemi” – mówi prof. UPP dr hab. Bogdan Chojnicki z Pracowni Bioklimatologii UPP. „Stworzona w ten sposób infrastruktura będzie służyć nie tylko naukowcom, ale także studentom kierunku inżynieria ochrony klimatu. Dzięki pracy na tych urządzeniach nasi absolwenci będą zaznajomieni z najnowocześniejszymi instrumentami służącymi do badań atmosfery, jak również będą mogli wziąć udział w badaniach, które stanowią doskonałe podstawy do dalszej kariery zawodowej zarówno w Polsce, jak i za granicą. Innymi słowy, inżynieria ochrony klimatu to kierunek, który nie tylko uczy tego co już znane, ale także przygotowuje do tego co czeka nas w przyszłości” – podsumowuje naukowiec.
Na poziomie naukowym Polska jest reprezentowana w ACTRIS ERIC przez konsorcjum ACTRIS-PL, w którego skład wchodzą:
- Instytut Geofizyki Polskiej Akademii Nauk – koordynator;
- Instytut Podstaw Inżynierii Środowiska Polskiej Akademii Nauk;
- Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowy Instytut Badawczy;
- Politechnika Warszawska;
- Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu – reprezentowany przez prof. UPP Bogdana Chojnickiego z Pracowni Bioklimatologii Wydziału Inżynierii Środowiska i Inżynierii Mechanicznej;
- Uniwersytet Śląski w Katowicach;
- Uniwersytet Warszawski;
- Uniwersytet Wrocławski.
Oprócz Polski konsorcjum ACTRIS ERIC tworzą: Austria, Belgia, Bułgaria, Cypr, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Norwegia, Rumunia, Szwajcaria, Szwecja oraz Włochy. Zainteresowanie przystąpieniem do konsorcjum wyraziły również Grecja i Wielka Brytania.
Źródło: Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
