Zaledwie kilka minut wystarczyło, by zniszczyć całoroczny dorobek setek rolników na Dolnym Śląsku. Gwałtowna burza z gradem, która przeszła przez region 4 czerwca, zmiotła niemal wszystkie uprawy. Takie zdarzenia to nie tylko tragedia dla rolników, ale także zagrożenie dla bezpieczeństwa żywnościowego Polski. Jak się na nie uodpornić? Propozycje działań przedstawiła Koalicja Klimatyczna w raporcie WPŁYW.
Choć Polska, w porównaniu z innymi krajami, uchodzi za mniej narażoną na negatywne skutki zmiany klimatu, nasi rolnicy już dziś odczuwają ich dotkliwe konsekwencje. Jakie? To coraz większa nieprzewidywalność plonów, pojawianie się nowych chorób roślin i zwierząt, inwazje szkodników oraz coraz częstsze i gwałtowniejsze ekstremalne zjawiska pogodowe – huraganowe wiatry, nawalne deszcze i gradobicia. Tych ostatnich, w zeszłym tygodniu doświadczyła północno-wschodnia część Dolnego Śląska. Potężna burza z gradem przeszła przez region niszcząc prawie wszystkie uprawy. Najbardziej ucierpiały powiaty Lubin, Wołów, Trzebnica i Góra. W niektórych miejscowościach, straty sięgnęły 100 procent. Szacuje się, że w całym regionie zniszczonych zostało kilkanaście tysięcy hektarów upraw. Dodatkowo, gradobiciu towarzyszyły intensywne opady deszczu – w niektórych miejscach spadło aż 70 litrów wody na metr kwadratowy
Dramat potęguje fakt, że wielu rolników, pomimo posiadania ubezpieczeń, nie może liczyć na szybkie odszkodowania. Powód? Trwająca jeszcze karencja w polisie, w której ubezpieczenie jeszcze nie działa, a straty spowodowane gradobiciem nie są objęte ochroną. Straty w takich przypadkach idą w dziesiątki tysięcy złotych, a rolnicy zostają z niczym. Na osamotnienie rolników i brak działań ze strony rządu wskazuje współautor raportu Zbigniew Karaczun, profesor SGGW i ekspert Koalicji Klimatycznej:
– Polscy rolnicy są niemal zupełnie osamotnieni i bezradni wobec skutków zmiany klimatu. Bezczynność kolejnych rządów spowodowała, że nie mamy ani strategii wspierania rolników w adaptacji do skutków zmiany klimatu, ani krzywej kosztowej działań mitygcyjnych, która wskazałaby w jaki sposób rząd może i powinien wspierać rolników aby ograniczali emisję gazów cieplarnianych – mówi profesor.
Zmiana klimatu uderza w polskie rolnictwo i stawia pod znakiem zapytania nasze bezpieczeństwo żywnościowe. Susza, fale upałów i ekstrema pogdowe powodują, że plony są coraz niższe, zwierzęta cierpią, a wysokie ceny żywności drenują portfele konsumentów – wynika z raportu WPŁYW ZMIANY KLIMATU NA BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE POLSKI.
– Płacimy za to wszyscy. Rolnicy bo są pozostawieni samym sobie, gdy susza, przymrozki, nawalne deszcze, gradobicia czy inne skutki zmiany klimatu niszczą ich plony i pozbawiają dochodów. W konsekwencji konsumenci muszą coraz więcej za żywność. Dlatego w raporcie Koalicji Klimatycznej nt. wpływu zmiany klimatu na bezpieczeństwo narodowe Polski przedstawiliśmy szereg rekomendacji, których wdrożenie nie tylko poprawi poziom bezpieczeństwa żywnościowego, ale zapewni też bezpieczeństwo Polek i Polaków w średniej i długiej perspektywie – dodaje ekspert.
Wnioski z raportu nie pozostawiają złudzeń. Rolnictwo jest pod presją, a konsekwencje odczujemy wszyscy. Kluczowe jest pilne wdrożenie strategii adaptacyjnych i mitygacyjnych, które pomogą polskiemu rolnictwu przetrwać i zapewnić bezpieczeństwo żywnościowe w obliczu nadciągających wyzwań.
Co powinniśmy zrobić? Autorzy raportu wskazują na następujące rozwiązania:
1. Krajowy program adaptacji rolnictwa do zmian klimatu
Potrzebujemy skoordynowanego i planowego krajowego programu adaptacji rolnictwa do skutków zmiany klimatu. Chodzi o wdrożenie działań, które zwiększą odporność gospodarstw rolnych na negatywne skutki zmian klimatu, takie jak susze, grad, przymrozki, czy gwałtowne opady. Państwo powinno wspierać te działania zarówno na poziomie krajowym (przede wszystkim przez rozwój retencji naturalnej), lokalnym, jak i w indywidualnych gospodarstwach rolnych, aby środki publiczne były wydawane efektywnie i przynosiły maksymalne korzyści społeczne.
2. Wzmocnienie służb wspierających rolników
Niezbędne jest wzmocnienie potencjału służb wspierających rolnictwo: doradztwa rolniczego, inspekcji ochrony roślin oraz służb weterynaryjnych. Rolnicy muszą otrzymywać rzetelne informacje dotyczące metod uprawowych i hodowlanych, które pomogą im w redukcji emisji gazów cieplarnianych i adaptacji do zmian klimatu. Wprowadzenie tych środków to przede wszystkim obowiązek władzy publicznej, by troszczyć się o bezpieczeństwo i dobrostan obywateli. Poczucie, że nie grozi nam utrata bezpieczeństwa żywnościowego, jest fundamentalnym elementem spokojnego życia każdej Polki i Polaka.
3. Racjonalne wsparcie dla rolników: krzywa kosztów działań klimatycznych i wspieranie rolników w redukcji emisji gazów cieplarnianych
Państwo powinno wspierać rolników wprowadzających rozwiązania zmniejszające emisję gazów cieplarnianych bowiem wdrażanie Wprowadzenie celów polityki klimatycznej w rolnictwie wiąże się z kosztami. Ale niektóre działania przyniosąprzynoszą rolnikom korzyści, inne mogą ograniczyć efektywność ekonomiczną. Dlatego niezbędne jest przygotowanie krzywej kosztów działań, która pozwoli na racjonalny wybór, jakie działania powinny być wspierane ze środków publicznych, a które z nich mogą finansować sami rolnicy. To zapewni transparentność i efektywność wydatkowania publicznych pieniędzy.
4. Wspieranie suwerenności żywnościowej Polski i skracanie łańcuchów dostaw i lokalna żywność
Musimy stawiać na krótkie łańcuchy produkcji żywności, preferując lokalne produkty. Kluczowe jest zapewnienie Polsce zdolności do samodzielnego dostarczania żywności w odpowiedniej ilości i jakości, po dostępnych cenach, niezależnie od sytuacji międzynarodowej czy klęsk żywiołowych. Oznacza to konieczność utrzymania modelu rolnictwa opartego na gospodarstwach rodzinnych i .ograniczanie możliwości rozwoju chowu nakładczego, szczególnie przemysłowych ferm opartych na globalnych łańcuchach dostaw i importowanych paszach.
Wprowadzenie powyższych działań w życie pomoże polskiemu rolnictwu przetrwać i zapewnić bezpieczeństwo żywnościowe w obliczu aktualnych wyzwań. Link do raportu: https://koalicjaklimatyczna.org/publikacja/bezpieczenstwo-a-zmiana-klimatu/
