16 września 2025 roku w Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie odbyło się wydarzenie z okazji 10-lecia przyjęcia Agendy 2030 na rzecz zrównoważonego rozwoju. Organizatorami obchodów byli UNEP/GRID-Warszawa – organizacja od początku wspierająca wdrażanie Celów Zrównoważonego Rozwoju (SDGs) w Polsce – oraz Akademia Leona Koźmińskiego, pierwsza uczelnia w kraju, która opracowała i wdraża własny program zrównoważonego rozwoju.
Choć sama Agenda 2030 została przyjęta 25 września 2015 roku przez wszystkie państwa członkowskie ONZ, data obchodów – 16 września – nie była przypadkowa. To właśnie tego dnia, w 1987 roku, podpisano Protokół Montrealski, jedno z najbardziej skutecznych porozumień środowiskowych w historii. Do dziś przykład Protokołu pokazuje, że wspólne, międzysektorowe działania mogą przynieść realne i mierzalne efekty.
Partnerstwa dla przyszłości
Tegoroczne obchody odbyły się pod hasłem „5 lat zaczyna się dziś!”, podkreślającym, że od 2030 roku – kluczowej daty realizacji Agendy – dzieli nas już tylko pięć lat. W wydarzeniu uczestniczyli przedstawiciele biznesu, środowisk akademickich, administracji publicznej oraz organizacji społecznych.
Część pierwsza, poświęcona zaangażowaniu blisko trzydziestu organizacji pozarządowych, zakończyła się przygotowaniem rekomendacji do wszystkich 17 Celów. Dokument zostanie opublikowany na stronie sdg.gridw.pl i będzie stanowił punkt odniesienia dla działań podejmowanych w Polsce w ostatnich pięciu latach przed 2030 rokiem.
Inspirujące wystąpienia
Otwarcia wydarzenia dokonali: Maria Andrzejewska, Dyrektor Generalna UNEP/GRID-Warszawa, oraz dr hab. Mariola Ciszewska-Mlinarič z Akademii Leona Koźmińskiego.
Maria Andrzejewska podkreśliła, że rok 2025 – dekada od przyjęcia Celów Zrównoważonego Rozwoju i zarazem ostatnie pięć lat do ich realizacji – przypada na czas głębokiej niestabilności geopolitycznej oraz polaryzacji społecznej. „To naturalny moment, aby pochylić się nad przyszłością Agendy 2030 – dokonać krytycznej oceny dotychczasowych działań, wskazać zaniedbania i przyjąć strategię, która pozwoli odwrócić niekorzystne trendy. Spotykamy się dziś nie po to, by jedynie podsumować, co się udało, a co nie, lecz by sformułować rekomendacje i wyznaczyć kierunki pilnych działań” – zaznaczyła.
Mocno wybrzmiały słowa Charlesa Ardena Clarke’a z UN Science Policy Business Forum on the Environment (UN SPBF): „Cele Zrównoważonego Rozwoju same w sobie nie zawodzą. To my zawodzimy, niewdrażając ich wystarczająco skutecznie”. Dodał także: „Przed nami pięć kluczowych lat. Zaufanie do zasad równości, sprawiedliwości i inkluzywności musi być fundamentem wszystkich decyzji. Nadal możemy osiągnąć cele, ale czas na działanie to nie ‘jutro’. Ten czas zaczyna się dziś”.
Aneta Piątkowska, Dyrektor Departamentu Zrównoważonej Gospodarki w Ministerstwie Rozwoju i Technologii, zwróciła uwagę na osiągnięcia Polski: „Z dumą możemy powiedzieć, że Polska w globalnym rankingu wdrażania Celów Zrównoważonego Rozwoju zajmuje 9. miejsce na 167 krajów”. Jednocześnie zaznaczyła, że wiele wyzwań wciąż pozostaje przed nami, szczególnie w obszarze środowiska, efektywności energetycznej i odpowiedzialnej gospodarki.
Trzy debaty – trzy spojrzenia
W drugiej części wydarzenia odbyły się trzy debaty, które zgromadziły przedstawicieli biznesu, nauki i organizacji społecznych, a osoby z audytorium mogły na bieżąco odnosić się do tematu za pomocą narzędzia online oraz zgłaszać własne rekomendacje na najbliższe pięć lat. Wyniki były prezentowane na ekranie pod koniec każdej sesji.
- „Jak pogodzić cele klimatyczne z potrzebami społeczno-gospodarczymi?” Dyskusja moderowana przez Michała Purola (UNEP/GRID-Warszawa) koncentrowała się na pytaniu, czy realizacja Celów Zrównoważonego Rozwoju będzie wymagała od nas rezygnacji z dotychczasowych przyzwyczajeń i jakie zmiany są konieczne w obecnym podejściu. Uczestnicy zwracali uwagę na rolę konkurencyjności cen energii – jeśli Polska ma stać się atrakcyjnym miejscem dla nowych inwestycji (np. centrów danych), musi zapewnić stabilne i konkurencyjne ceny energii. Rozmawiano także o wyzwaniach związanych z pogodową zależnością OZE, potrzebą stabilności dostaw dla przemysłu oraz o tym, czy większym zagrożeniem będą koszty samej transformacji, czy koszty stagnacji.
- „Cyfrowa rewolucja – czynnik rozwoju czy wyzwanie dla edukacji i praw człowieka w warunkach transformacji klimatycznej?”
Debatę prowadziła Maria Andrzejewska. Rozmowa dotyczyła dostępności danych kluczowych dla ochrony klimatu, możliwości wprowadzenia obowiązkowego offsetowania zielonej energii dla wszystkich procesów digitalizacji. Wskazano, że punktem wyjścia do zmiany jest poprowadzenie narracji w stronę myślenia o technologii jako przyspieszaczu rozwoju. Szczególną uwagą poświęcono bezpieczeństwu i wyspom energetycznym jako przykładowi samobilansującego się offgridowego rozwiązania na zagrożenia cyberatakami. - „Czy możliwy jest rozwój gospodarczy bez degradacji środowiska?”
Moderatorem był prof. Bolesław Rok (ALK). Dyskusja pokazała, że wzrost gospodarczy nie musi być jedyną i dominującą miarą rozwoju. Uczestnicy wskazywali na możliwość wypracowania alternatywnych wzorców, opartych na czerpaniu z istniejących zasobów i redefinicji dobrobytu. Podkreślano, że rozwój gospodarczy bez degradacji środowiska jest możiwy tam, gdzie odpowiedzialny biznes współpracuje z regulatorem.
Rekomendacje na ostatnie pięć lat przed 2030 rokiem
Zgromadzone podczas debat głosy uczestników zostały zebrane i uporządkowane w postaci listy priorytetowych rekomendacji:
- Zmienić wskaźniki, którymi mierzy się realizację Celów Zrównoważonego Rozwoju.
- Współpraca, współpraca, współpraca – zarówno społeczna, jak i międzysektorowa.
- Zmienić wytyczne dotyczące rozwoju gospodarczego.
- Wspierać mikrofirmy.
- Podnieść priorytet SDGs na poziomie krajowym i międzynarodowym.
- Decoupling – oddzielenie wzrostu gospodarczego od presji środowiskowej.
- Edukacja – powszechna, na każdym poziomie, w tym edukacja elit gospodarczych (MBA).
- Odpowiedzialna legislacja oraz więcej regulacji wymuszających transparentność środowiskową (np. obowiązek publikowania danych w czasie rzeczywistym przez potencjalnych trucicieli).
- Koniec „gadania” – początek działania: dobrze przygotowane przepisy prawne, strategie biznesowe i programy edukacyjne.
- Mierzyć siły na zamiary – skoncentrować się na realnych i możliwych do spełnienia celach w perspektywie pięciu lat.
- Budować świadomość, że ciągły wzrost gospodarczy i konsumpcja nie są kluczem do szczęśliwego życia.
- Naciskać na rządy i przedsiębiorstwa w kierunku działań minimalizujących lub przywracających środowisko.
- Dążyć do Net-Zero naruszania środowiska, w tym poprzez prywatne tereny ochrony przyrody.
- Usieciowienie aktywności i osadzanie ekspertów w administracji publicznej.
- Rezygnacja z modelu nieskończonego wzrostu gospodarczego.
Agenda 2030 – ostatnia prosta
Jubileusz 10-lecia Agendy 2030 stał się nie tylko okazją do podsumowań, ale i do mobilizacji. Uczestnicy wydarzenia zgodzili się, że dziś – dekadę po przyjęciu Celów – stoimy w obliczu jeszcze poważniejszych wyzwań niż w 2015 roku. Potrójny kryzys środowiskowy (klimatyczny, bioróżnorodnościowy i związany z zanieczyszczeniami), a także powiązane z nim kryzysy zasobów, migracyjny, pandemiczny czy wodny sprawiają, że osiągnięcie SDGs wymaga bardziej zdecydowanych działań.
Historia sukcesu Protokołu Montrealskiego przypomina, że globalna solidarność i determinacja mogą przynieść efekty. Teraz, pięć lat przed 2030 rokiem, nadszedł najwyższy czas, by z taką samą determinacją odpowiedzieć na wyzwania przyszłości.