Fundacja ClientEarth Prawnicy dla Ziemi złożyła 17 września 2025 roku pozew przeciwko firmie Nestlé Polska za wprowadzające w błąd praktyki marketingowe. Sprawa dotyczy wody Nałęczowianka – polskiej marki, która jest własnością Nestlé, międzynarodowego koncernu z siedzibą w Szwajcarii. Pozew trafił do Sądu Okręgowego w Warszawie po nieudanych negocjacjach z koncernem.
Na plastikowych butelkach i zgrzewkach Nałęczowianki można znaleźć hasła takie jak: „Jestem w 100% z plastiku PET z recyklingu (nie dotyczy zakrętki i etykiety)”, „Jestem wykonana z innej butelki” czy „Nadaję się do recyklingu”. Według ClientEarth tego rodzaju hasła tworzą wrażenie, że jednorazowy plastik nie jest zagrożeniem dla środowiska.
Tymczasem plastik jest jednym z największych zagrożeń dla ludzi i przyrody. Według Programu Środowiskowego ONZ co roku na świecie powstaje 460 milionów ton plastiku, z czego około dwie trzecie to produkty jednorazowego użytku. Większość z nich bardzo szybko staje się odpadem.
Recykling, choć niezwykle potrzebny, obejmuje jedynie niewielką część zużytych tworzyw. W Polsce, według danych Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu Badawczego, tylko 40,7 procent prawidłowo wyrzuconych plastikowych odpadów zostało poddanych recyklingowi. Reszta trafia do spalarni, na wysypiska lub bezpośrednio do środowiska – zanieczyszczając lasy, rzeki i oceany, a także zagrażając życiu zwierząt i zdrowiu ludzi.
Żądanie zaprzestania wprowadzających w błąd praktyk
ClientEarth domaga się, aby koncern Nestlé Polska zaprzestał stosowania haseł i oznaczeń sugerujących, że jednorazowe plastikowe butelki wpisują się w gospodarkę obiegu zamkniętego. Fundacja podkreśla, że takie praktyki to greenwashing.
„Walka z greenwashingiem to krok w kierunku ograniczania nadprodukcji plastiku i zwiększania odpowiedzialności korporacyjnej. Jeśli wielkie koncerny zniekształcają rzeczywistość za pomocą zabiegów marketingowych, naszym zadaniem jest to prostować. Takie działania nie tylko wprowadzają w błąd, ale są także niezgodne z prawem” – mówi Kamila Drzewicka, starsza prawniczka w Fundacji ClientEarth.
Badania potwierdzają wprowadzanie konsumentów w błąd
Drzewicka wskazuje, że w ocenie prawa konsumenckiego kluczowe jest to, jak przekaz zrozumiał odbiorca. To na tej podstawie fundacja zdecydowała się wnieść sprawę do sądu.
Że tak zwane zielone oznaczenia mogą wprowadzać konsumentów w błąd, dowodzą badania firmy Ipsos z listopada 2024 roku. Wynika z nich, że 76 procent badanych uważa plastikowe opakowania za szkodliwe dla środowiska. Jeśli jednak na tych opakowaniach znajdują się zielone oznaczenia, aż 65 procent konsumentów postrzega je jako przyjazne dla środowiska. 72 procent badanych przyznaje, że chętniej kupuje towary z zielonymi oznaczeniami.
ClientEarth podkreśla, że w przypadku Nałęczowianki hasła, że butelki są w pełni recyklingowane i pochodzą z recyklingu, tworzą fałszywe wrażenie o zamkniętym obiegu plastiku, a co za tym idzie, że są nieszkodliwe dla środowiska.
„Sortowanie odpadów i recykling są istotnymi elementami walki z kryzysem plastikowym, ale nie możemy udawać, że to wystarczy. Plastik nie jest materiałem, który można przetwarzać w nieskończoność, przez co szybko trafia na wysypiska lub do spalenia, a nadprodukcja opakowań jednorazowych przerasta systemy recyklingowe na całym świecie. Prawdziwym rozwiązaniem jest ograniczenie produkcji i wykorzystania plastiku oraz pilne wdrażanie rozwiązań opartych na wielokrotnym użytku” – podkreśla Kamila Drzewicka.
System kaucyjny wspiera, ale nie rozwiązuje problemu
Produkcja plastiku rośnie lawinowo – do 2060 roku może być trzykrotnie większa niż w 2016 roku. W odpowiedzi wiele krajów wprowadza systemy kaucyjne oraz inne formy zbierania plastikowych odpadów w celu ponownego ich przetworzenia. Od października 2025 roku taki system zaczął obowiązywać również w Polsce, pozwalając konsumentom na odzyskanie części pieniędzy wydanych w sklepach na wodę butelkowaną i inne napoje w opakowaniach nadających się do recyklingu.
„System kaucyjny jest cenny i użyteczny, ponieważ wspiera efektywność odzyskiwania tworzyw sztucznych w celu ich ponownego przetworzenia. Jednak produkcja nowego plastiku nie może rosnąć w nieskończoność. Dlatego niezbędne jest ograniczenie reklam, które w sposób wprowadzający w błąd promują nadmierne zużycie plastiku, utrwalając nieodpowiedzialne praktyki biznesowe” – podsumowuje Drzewicka.
Globalna walka z greenwashingiem
ClientEarth konsekwentnie działa na rzecz eliminacji greenwashingu, czyli strategii marketingowych polegających na przedstawianiu produktów jako ekologicznych w sposób wprowadzający w błąd. W 2023 roku fundacja wspierała skargę do Komisji Europejskiej przeciwko Coca-Coli, Nestlé i Danone za wprowadzające w błąd deklaracje dotyczące recyklingu plastiku. Z kolei w 2024 roku doprowadziła do wycofania przez jednego z wiodących producentów ekograszku oznaczeń sugerujących ekologiczność węgla.
Podobne sprawy toczą się także na świecie. Coca-Cola mierzy się z karnymi zarzutami greenwashingu we Francji, a w Kalifornii prokurator generalny pozwał ExxonMobil za wieloletnie dezinformowanie opinii publicznej na temat recyklingu plastiku.
Walka z greenwashingiem ma fundamentalne znaczenie dla realizacji celów gospodarki cyrkularnej i ochrony środowiska. Wprowadzające w błąd praktyki marketingowe podważają zaufanie konsumentów do ekologicznych deklaracji producentów i osłabiają skuteczność polityki środowiskowej. Prawdziwa transformacja w kierunku zrównoważonej gospodarki wymaga nie tylko efektywnych systemów recyklingu, ale przede wszystkim ograniczenia produkcji jednorazowych opakowań i promowania rozwiązań opartych na wielokrotnym użytku. Choć systemy kaucyjne, takie jak ten wprowadzony w Polsce od października 2025 roku, zwiększają skuteczność zbierania i recyklingu opakowań, nie mogą być przedstawiane jako kompleksowe rozwiązanie kryzysu plastikowego. Recykling plastiku ma ograniczenia techniczne i ekonomiczne – każdy cykl przetworzenia pogarsza jakość tworzywa, co sprawia, że nawet w idealnych warunkach plastik można przetworzyć jedynie kilka razy. Transparentna komunikacja o rzeczywistych właściwościach produktów i ograniczeniach recyklingu jest kluczowa dla świadomych wyborów konsumenckich i realnego ograniczenia negatywnego wpływu plastiku na środowisko.
