Od 1 października 2025 roku w Polsce zaczyna obowiązywać system kaucyjny na wybrane opakowania po napojach. Rozwiązanie, które od lat funkcjonuje w wielu krajach Europy i jest uznawane za jeden z najskuteczniejszych sposobów zwiększenia poziomu recyklingu, stanie się sprawdzianem współpracy operatorów, handlu i konsumentów. System ma stworzyć obieg zamknięty dla butelek PET, puszek i szklanych butelek zwrotnych, umożliwiając powrót cennych surowców do produkcji zamiast zasilania składowisk i strumienia odpadów zmieszanych.
Przygotowanie tak dużego przedsięwzięcia stanowi poważne wyzwanie organizacyjne. W każdej gminie musi powstać co najmniej jeden punkt zbiórki, co oznacza budowę sieci obejmującej zarówno wielkie miasta, jak i małe miejscowości. Operatorzy muszą zapewnić odbiór opakowań zarówno z osiedlowych sklepów, jak i hipermarketów, a także elastycznie planować logistykę.
Jak podkreśla Agata Juzyk, prezeska zarządu Reselekt, operatora systemu kaucyjnego, „największym wyzwaniem nie będzie samo uruchomienie punktów zbiórki, ale sprawne i skuteczne porozumienie między operatorami. Chodzi o kwestie bardzo praktyczne: rozliczanie poziomów zbiórki, kaucji czy raportowanie danych. Bez tego system nie będzie transparentny ani wiarygodny”.
Dużym obciążeniem mogą być także obowiązki dla sklepów, zwłaszcza małych, które muszą od razu wejść do systemu bez żadnego okresu przejściowego. Inspektorzy Wojewódzkich Inspektoratów Ochrony Środowiska będą kontrolować punkty i choć początkowo może nie będzie kar, to każdy przypadek będzie rozpatrywany indywidualnie.
Kluczowa rola edukacji konsumentów
Sprawnie działający system kaucyjny to nie tylko infrastruktura, ale przede wszystkim świadomi konsumenci. To od nich zależy, czy butelki i puszki trafią do punktów zbiórki. Dlatego niezbędne są działania edukacyjne i kampanie informacyjne, które w przystępny sposób wyjaśnią zasady systemu i pokażą, że jego działanie przekłada się na realny efekt środowiskowy. Brak wiedzy może prowadzić do frustracji i zniechęcenia, a zaufanie obywateli jest podstawą wysokich poziomów zwrotu opakowań.
Na pierwszej linii kontaktu z klientami znajdą się pracownicy sklepów. To oni będą tłumaczyć klientom, dlaczego jedna butelka jest objęta kaucją, a inna nie oraz dlaczego bon za zwrot jest ważny w jednym sklepie przez 30 dni, a w innym przez 90. Odpowiednio przygotowana komunikacja i jasne zasady pozwolą uniknąć niepotrzebnych napięć i zbudować pozytywne doświadczenie klientów z nowego systemu.
Dominacja zbiórki ręcznej w pierwszych miesiącach
W pierwszych miesiącach funkcjonowania systemu dominować będzie zbiórka ręczna, co oznacza, że ogromne ilości niezgnięcionych butelek i puszek będą musiały być regularnie przewożone ze sklepów do centrów zliczania. Poważnym wyzwaniem jest wpływ systemu na środowisko – logistyka i transport muszą być zaplanowane tak, aby unikać zbędnych przejazdów i minimalizować emisję.
Agata Juzyk zwraca uwagę, że „wciąż brakuje szerokiej kampanii edukacyjnej, a pierwsze informacje dopiero docierają do konsumentów”. Start 1 października to dopiero początek. W pierwszych miesiącach system będzie się rozwijał, ale to od jakości tych pierwszych doświadczeń zależy, czy w przyszłości stanie się trwałym elementem gospodarki o obiegu zamkniętym i realnym wsparciem dla recyklingu, czy też pozostanie jedynie kosztownym obowiązkiem dla firm i handlu.
Reselekt jako ogólnopolski operator
Reselekt to ogólnopolski operator systemu kaucyjnego należący do grupy Eneris – największej polskiej firmy zajmującej się gospodarką odpadami. Spółka korzysta z wieloletniego doświadczenia Eneris w zbiórce, transporcie i recyklingu surowców, dysponując rozbudowaną flotą, centrami logistycznymi i własnymi instalacjami do doczyszczania i sortowania odpadów. Reselekt oferuje elastyczne rozwiązania dla handlu i producentów, zapewniając obsługę zarówno małych sklepów, jak i największych sieci handlowych, wraz z bezpiecznym i przejrzystym systemem wspierającym rozliczenie kaucji oraz kompleksową obsługą logistyczną na terenie całego kraju.
System kaucyjny jest kluczowym elementem transformacji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym i realizacji celów klimatycznych Polski. Efektywna zbiórka i recykling opakowań po napojach ma bezpośredni wpływ na redukcję zużycia surowców pierwotnych oraz ograniczenie emisji gazów cieplarnianych związanych z produkcją nowych opakowań. Doświadczenia krajów skandynawskich, gdzie systemy kaucyjne osiągają poziomy zwrotu powyżej 90 procent, pokazują potencjał tego rozwiązania. Sukces polskiego systemu będzie zależał od współpracy wszystkich interesariuszy – operatorów, handlu, producentów i konsumentów – oraz od skutecznej edukacji społecznej wyjaśniającej korzyści środowiskowe i ekonomiczne płynące z udziału w systemie.
