UE proponuje nowe, kompleksowe podejście do wywołanych zmianą klimatu i degradacją środowiska zagrożeń dla pokoju, bezpieczeństwa i obronności.
Komisja Europejska i wysoki przedstawiciel przyjęli wspólny komunikat, w którym przedstawiono planowane działania UE w odpowiedzi na rosnący wpływ zmiany klimatu i degradacji środowiska na pokój, bezpieczeństwo i obronność.
Coraz częstsze występowanie ekstremalnych zjawisk pogodowych, wzrost temperatury, wyższy poziom mórz, pustynnienie, niedobór wody, zagrożenia dla różnorodności biologicznej i zanieczyszczenie środowiska zagrażają zdrowiu fizycznemu i psychicznemu ludzi oraz mogą powodować zwiększone przesiedlenia, przepływy migracyjne, pandemie, niepokoje społeczne, destabilizację, a nawet konflikty zbrojne. Europejskie siły zbrojne stoją również w obliczu zmieniających się i trudnych warunków działania wynikających ze zmiany klimatu. Te nowe zagrożenia skłoniły już sojuszników i partnerów do aktualizacji swojej polityki.
We wspólnym komunikacie przedstawiono nowe podejście i nowe unijne ramy reagowania na te wyzwania, ponieważ dotyczą one społeczeństwa i działań w dziedzinie bezpieczeństwa, jak również reagowania w obliczu intensyfikacji geopolitycznej rywalizacji o zasoby i technologie niezbędne do zielonej transformacji.
Nowe perspektywy dotyczące związku między klimatem a bezpieczeństwem
Ten wspólny komunikat jest wyrazem dążenia UE do lepszego uwzględnienia związku między klimatem, pokojem i bezpieczeństwem w swojej polityce zewnętrznej poprzez zestaw konkretnych działań w odniesieniu do całego spektrum danych, obszarów polityki, misji, obrony i współpracy z partnerami trzecimi, aby zapewnić uwzględnienie wpływu tego związku na wszystkich poziomach kształtowania, planowania i realizacji polityki zagranicznej. Wspólny komunikat zawiera plan, dzięki któremu Unia i jej partnerzy staną się bardziej odporni i bezpieczni, w miarę jak kryzys klimatyczny będzie się pogłębiał. Komunikat zakłada ulepszenie powiązań między różnymi obszarami polityki, aby zdolności i działania zewnętrzne plasowały się na poziomie umożliwiającym sprostanie tym wyzwaniom.
We wspólnym komunikacie określono cztery priorytety:
- Lepsze planowanie, podejmowanie decyzji i wdrażanie dzięki wiarygodnej, dostępnej i opartej na dowodach analizie związku między klimatem a bezpieczeństwem
- Włączenie do działań zewnętrznych UE reagowania na wyzwania w dziedzinie klimatu i bezpieczeństwa, między innymi poprzez włączenie związku między klimatem a bezpieczeństwem do analizy konfliktów regionalnych i krajowych
- Wzmocnienie środków służących adaptacji do zmiany klimatu i łagodzeniu jej skutków w operacjach cywilnych i wojskowych oraz w infrastrukturze krajów UE w celu obniżenia kosztów i zmniejszenia śladu węglowego, przy jednoczesnym utrzymaniu skuteczności operacyjnej
- Ściślejsza współpraca międzynarodowa na forach wielostronnych i z partnerami takimi jak NATO, zgodnie z unijnym programem działań dotyczącym środowiska i zmiany klimatu
Aby zrealizować te priorytety, UE planuje około 30 działań, między innymi: utworzenie centrum danych i analiz dotyczących bezpieczeństwa klimatycznego i środowiskowego w ramach Centrum Satelitarnego Unii Europejskiej oddelegowanie doradców ds. środowiska do misji i operacji w ramach wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony UE (WPBiO) utworzenie platform szkoleniowych na poziomie krajowym i unijnym, takich jak unijna platforma szkoleniowa w zakresie klimatu, bezpieczeństwa i obrony opracowanie dogłębnych analiz i badań dotyczących powiązanych działań i obszarów polityki, zwłaszcza na wrażliwych obszarach geograficznych, takich jak Sahel czy Arktyka.
Kontekst
Termin związek klimatu z bezpieczeństwem zastosowany we wspólnym komunikacie dotyczy tego, jak zmiana klimatu i degradacja środowiska, obejmujące zanieczyszczenie środowiska i spadek różnorodności biologicznej, wpływają na pokój, bezpieczeństwo i obronę.
Zmiana klimatu i degradacja środowiska są ze sobą nierozerwalnie połączone i wzajemnie się napędzają. Już teraz zagrażają bezpieczeństwu produkcji żywności, powodując zmniejszenie plonów najważniejszych upraw, takich jak kukurydza, ryż i pszenica, oraz zwiększając ryzyko niskich plonów równocześnie w wielu krajach będących największymi producentami żywności. Jednocześnie niezrównoważona produkcja żywności przyczynia się do degradacji środowiska i powoduje niedobór wody. Zgodnie z prognozami do 2050 r. ponad miliard ludzi nie będzie miało dostępu do wystarczającej ilości wody, degradacja gleby może osiągnąć 90 proc., a zapotrzebowanie na żywność może wzrosnąć o 60 proc.
Brak stabilności oraz niedobory zasobów wywołane zjawiskami związanymi z klimatem i środowiskiem naturalnym mogą być i są wykorzystywane przez ugrupowania zbrojne i zorganizowane grupy przestępcze, skorumpowane lub autorytarne reżimy oraz inne podmioty, między innymi do popełniania przestępstw przeciwko środowisku. Przestępczość środowiskowa jest już teraz czwartym co do wielkości sektorem przestępczości na świecie i wciąż rośnie. To jeszcze bardziej przyspieszy kryzys środowiskowy, również poprzez niezrównoważoną eksploatację zasobów naturalnych.
Europejskie siły zbrojne muszą ograniczyć swoje emisje gazów cieplarnianych oraz zależność od paliw kopalnych w terenie. Jednocześnie muszą stopniowo wprowadzać zieloną energię, nie zmniejszając swojej skuteczności operacyjnej ani odporności związanej z obroną infrastruktury krytycznej.
UE od wielu lat jest liderem w dziedzinie przeciwdziałania zmianie klimatu. Od 2008 r. traktuje zmianę klimatu jako czynnik zwielokrotniający zagrożenie, a od 2020 r. jednoznacznie podkreśla związek tego zjawiska z zarządzaniem kryzysowym w UE oraz europejską obronnością. Wspólny komunikat stanowi odpowiedź na konkluzje Rady z marca 2023 r. w sprawie dyplomacji klimatycznej i energetycznej, w których wezwano do lepszego włączenia związku między klimatem, pokojem i bezpieczeństwem do polityki zewnętrznej UE.
Źródło: Komisja Europejska
