System kaucyjny wejdzie w życie już 1 października i obejmie m.in. butelkowane i puszkowane wodę, soki i napoje. Z badania przeprowadzonego na początku roku wynika, że tylko co trzeci Polak zdawał sobie sprawę z tego, jak funkcjonują podobne systemy w innych krajach i czego można się spodziewać już w IV kwartale roku. Jednocześnie nastawienie społeczeństwa do samej koncepcji jest pozytywne. Dlatego producenci napojów apelują do Ministerstwa Klimatu i Środowiska o wspólną akcję informacyjną.
Systemem kaucyjnym będą objęte jednorazowe butelki z tworzyw sztucznych o pojemności do 3 l, szklane butelki wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5 l oraz metalowe puszki o objętości do 1 l. Wysokość kaucji określona w rozporządzeniu to 50 gr na butelki PET i puszki oraz 1 zł na butelki szklane. Konsumenci będą otrzymywali zwrot kaucji po zwróceniu opakowania objętego systemem, a do zwrotu nie będzie wymagany paragon. Obowiązek przyjmowania takich opakowań i zwrotu kaucji będą miały wszystkie sklepy powyżej 200 mkw., które oferują napoje w opakowaniach objętych systemem kaucyjnym.
– System kaucyjny wpłynie na wszystkie kategorie napojowe, które reprezentujemy w Krajowej Izbie Gospodarczej „Przemysł Rozlewniczy”, czyli wodę, napoje i soki. Dzisiaj musimy się zmierzyć z systemem zwrotu i uzasadnić konsumentowi, dlaczego to robimy – mówi agencji informacyjnej Newseria Dariusz Lizak, prezes zarządu Krajowej Izby Gospodarczej „Przemysł Rozlewniczy”. – Komunikacja dzisiaj jest niewystarczająca, bo jako izba gospodarcza zrobiliśmy badania rynkowe na przełomie roku i okazało się, że tylko 35 proc. społeczeństwa rozumie, co to znaczy system kaucyjny. Liczymy na to, że nasza branża, która do tego się już przygotowuje, ale że przede wszystkim przyłączy się do nas Ministerstwo Klimatu, które na ogólnopolską skalę zacznie komunikować, co to jest system kaucyjny i w jakim celu go wszyscy wprowadzamy.
Z badań opinii przeprowadzonych przez instytut IQS na zlecenie kampanii Głębia Wiedzy zainicjowanej przez Krajową Izbę Gospodarczą „Przemysł Rozlewniczy” wynika, że tylko 35 proc. Polaków znało planowane zasady funkcjonowania systemu kaucyjnego, który wejdzie w życie już 1 października 2025 roku. Niemalże połowa z nas słyszała o jego wprowadzeniu, ale nie wie, na czym będzie polegać, a co piąty Polak deklaruje, że w ogóle o tym nie słyszał.
– Jako branża jesteśmy do tego dość dobrze przygotowani – informuje Dariusz Lizak. – W pewnym momencie trzeba podmienić etykiety. Niektórzy zakończyli już fazę przygotowania nowych etykiet i zatwierdzenia ich, niektórzy już mają nawet wydrukowane, i jest kwestia uruchomienia w odpowiednim czasie przejścia z zapasów nieoznakowanych systemem kaucyjnym na zapasy z systemem oznakowanym. My i nasi dostawcy współpracujemy ze sobą i z operatorami.
Jak podaje KIG Przemysł Rozlewniczy, systemy kaucyjne z powodzeniem funkcjonują w wielu europejskich krajach. Przykładowo w Niemczech, gdzie system działa od 2003 roku, wskaźnik zwrotu opakowań jednorazowego użytku wynosi 96 proc. Podobnie jest w Norwegii, gdzie 93 proc. konsumentów zwraca co najmniej 90 proc. objętych systemem opakowań. Z badań wynika też, że kwotę zwróconej kaucji najczęściej wykorzystują oni na zakupy w tym samym sklepie, w którym ją otrzymali (87 proc.).
– Patrząc na doświadczenie innych krajów, które wprowadzały system niedawno, jak Łotwa, Rumunia czy Słowacja, widać było, że na początku szczególnie, w okresie przejściowym, było trochę zamieszania – wskazuje prezes izby. – Bo mamy wiele produktów jeszcze nieoznakowanych w systemie kaucyjnym i wprowadzamy system kaucyjny, pojawia się kaucja i element finansowy, gdzie oczywiście wszyscy sobie w pewnym momencie zaczynają zdawać z tego sprawę, że kaucja jest zwrotna, więc przy zwrocie opakowania konsument otrzyma zwrot pieniędzy.
Ekspert przytacza też dane, z których wynika, że perturbacje te miały wpływ na niewielkie spadki poszczególnych kategorii, od kilku do około 10 proc., szczególnie na początku funkcjonowania systemu. W badaniu izby tylko 4 proc. respondentów deklarowało, że po wprowadzeniu systemu kaucyjnego zrezygnuje z kupowania wody w butelkach.
Zgodnie z przepisami o systemie kaucyjnym napoje, które nie mają odpowiedniego, „nowego” oznakowania wskazującego na objęcie ich systemem kaucyjnym, mogą być wykorzystywane do momentu ich zużycia, zwrotu lub wyczerpania zapasów, o ile zostały wprowadzone do obrotu w ciągu trzech miesięcy od wejścia w życie systemu kaucyjnego, czyli do 31 grudnia 2025 roku. W przypadku działającego do tej pory w branży piwowarskiej systemu kaucyjnego ustawodawca przewidział również okres przejściowy polegający na umożliwieniu tym systemom pełnego funkcjonowania na dotychczasowych zasadach do końca roku, przy czym butelki wprowadzone na rynek przed 1 stycznia 2026 roku będą mogły być zbierane, a pobrana kaucja będzie mogła być zwracana na dotychczasowych zasadach nie później niż do 31 grudnia 2026 roku.
– Trzeba się naprawdę dobrze do tego przygotować. Liczę na to, że gdy uruchomimy szeroką kampanię razem z Ministerstwem Klimatu, przekonamy społeczeństwo do tego, że od pewnego momentu na półce pojawią się produkty, zarówno te, które jeszcze nie są oznakowane w systemie, jak i te, które są oznakowane, i zachowujemy się w odpowiedni sposób – konkluduje Dariusz Lizak. – I licząc na to, co wyszło w tym badaniu, że konsumenci mają pozytywny stosunek do systemu kaucyjnego, w ogóle do ochrony środowiska jako takiego, jednak podejmą się tego, żeby zwracać butelki.
W badaniu 73 proc. respondentów deklarowało, że nie postrzega systemu kaucyjnego jako problemu, bo i tak segregują odpady, a aż dwie trzecie uważało, że ułatwi on recykling odpadów. Jedna trzecia badanych deklarowała jednak, że nie wierzy w skuteczność systemu kaucyjnego i traktuje go jako utrudnienie w gospodarowaniu odpadami w domu, a także czynnik zwiększający cenę napojów.