Dzisiaj na Chojniku pracownicy Karkonoskiego Parku Narodowego wypuścili motyle niepylaki apollo, pochodzące z hodowli prowadzonej w ramach reintrodukcji tego zagrożonego wyginięciem gatunku motyla. W tym roku do środowiska naturalnego trafi łącznie ponad tysiąc okazów jednego z najokazalszych motyli Europy.
Rozpiętość skrzydeł niepylaka apollo (Parnassius apollo) sięga 8 cm. W przeciwieństwie do „typowych” ciem i motyli dziennych brzegi jego skrzydeł są pozbawione łusek (tzw. pyłku). Dlatego gdy usiądzie na dłoni nie brudzi palców pyłem. Stąd polska nazwa rodzaju „niepylak”, wyraźnie odróżniająca go od reszty przedstawicieli tego rzędu, zwanego naukowo „łuskoskrzydłymi”. Jego naukowa (łacińska) i potoczna (polska) nazwa gatunkowa, nawiązuje natomiast do greckiego boga słońca i muzyki: Apollina, bowiem motyl ten „śpiewa” pocierając skrzydłami o odnóża, gdy siedzi na roślinach. Także nazwa rodzajowa Parnassius kojarzy się z Apollem. Szczyt Parnasu uchodził bowiem za siedzibę tego bóstwa i jego towarzyszek: Muz.
Cykl życiowy niepylaka apollo składa się z etapu jajeczka, gąsienic (pięć stadiów), poczwarki oraz postaci dorosłej (owada doskonałego) – motyla. W warunkach Sudetów pierwsze gąsienice pojawiają się w lutym, a kulminacja ich wylęgu przypada z reguły na drugą połowę marca lub początek kwietnia. W trakcie wzrostu gąsienice mają cztery wylinki. Pierwsze gąsienice zaczynają się przepoczwarczać z reguły w ostatniej dekadzie maja. Pierwsze motyle wylęgają się z poczwarek pod koniec czerwca i na początku zawsze jest przewaga w pojawianiu się samców. Wylęgi trwają do końca lipca. Cykl rozwojowy w danym roku może ulec zmianom, które są mocno powiązane z warunkami pogodowymi, a w szczególności z temperaturą i nasłonecznieniem.
Larwy w postaci czarnych gąsienic żerują na mięsistych, zasobnych w wodę liściach kilku gatunków rozchodników. Poczwarki spoczywają poziomo w oprzędzie jedwabnym. Stadia dorosłe niepylaka spijają nektar z kwiatów, głównie z tak zwanych ostów. Apollo podobnie jak wiele innych niepylaków trzyma się terenów otwartych, bezdrzewnych, silnie nasłonecznionych. Gąsienice niepylaka apolla przystosowane są do niskich temperatur, częstych w górach zimą, m.in. dzięki swojej smoliście czarnej barwie. Pozwala im ona pochłaniać więcej ciepła z otoczenia. Z kolei gęste owłosienie stadiów dorosłych (uskrzydlonych) można traktować jako adaptację i do upałów letnich, i do niskich temperatur (rzadkich, ale zdarzających się w nocy albo podczas załamania pogody w górach).
Najważniejszymi, choć nie jedynymi, ostojami Parnassius apollo w Polsce są obecnie:
- Pieniński Park Narodowy, słynący od dziesięcioleci z kolejnych akcji wzmacniania tego gatunku, stanowiący też niezastąpione „laboratorium pod chmurką” do kolejnych generacji badań nad apollem.
- Karkonoski Park Narodowy, gdzie od 2019 roku trwa wzmacnianie populacji na łąkach u podnóży góry Chojnik,
- Rezerwat „Kruczy Kamień” (gm. Lubawka, Góry Kamienne), gdzie w lipcu 2019 roku wypuszczono pierwsze 364 osobniki, wyhodowane w Karkonoskim Banku Genów w Jagniątkowie.
Od 2016 roku w Karkonoskim Baku Genów w Jagniątkowie prowadzona jest reintrodukcja zagrożonego wyginięciem gatunku motyla niepylaka apollo. Obiekt posiada niezbędną infrastrukturę techniczną oraz zabezpieczoną odpowiednią liczbę roślin żywicielskich dla gąsienic niepylaka. Od 2019 roku osobniki z hodowli są wypuszczane na stanowiska naturalne w rejonie Chojnika oraz Rezerwatu „Kruczy Kamień”. W obu lokalizacjach zaczątki dzikich populacji przechodzą każdego roku pełny rozwój w warunkach naturalnych bez ingerencji człowieka. Zgodnie z przyjętą strategią reintrodukcji populacje dzikie są wspierane osobnikami z hodowli z Jagniątkowa, co będzie trwało do osiągnięcia optymalnej liczebności na danym siedlisku. W 2022 roku wybrano 12 nowych lokalizacji o optymalnych warunkach siedliskowych, w których przeprowadzono wysiedlanie gąsienic niepylaka apollo. Planowane jest w długiej perspektywie czasowej wytworzenie metapopulacji niepylaka w oparciu o sieć siedlisk umożliwiających rozwój gąsienic oraz siedlisk z roślinami nektarodajnymi dla motyli, dzięki którym możliwe będą migracje gatunku na większe odległości.
Więcej informacji o tym niezwykłym motylu znajdziecie w artykule na stronie kampanii Ministerstwa Klimatu i Środowiska „Chroń bioróżnorodność”
Źródło: Ministerstwo Klimatu i Środowisko
