– Wprowadziliśmy system SENT – ten sam, który pomógł w zwalczeniu szarej strefy jeśli chodzi o paliwa. Statystyka pokazuje, że wykrywalność przestępstw środowiskowych jest dziś zdecydowanie lepsza, dlatego system SENT będzie rozszerzany. Przeprowadziliśmy największą nowelizację kodeksu karnego, którą poparły wszystkie kluby opozycyjne. Import niebezpiecznych odpadów do Polski jest zagrożony już nie grzywną, czy zawieszoną karą pozbawienia wolności, tylko karą więzienia – do 12 lat. Przestępcy płacą do 10 mln za nieprawidłowości w obrocie odpadami – podkreślał wiceminister klimatu i środowiska Jacek Ozdoba.
W latach 2008-2015 do Polski sprowadzono 5,75 mln ton odpadów z zagranicy. Po zmianach można sprowadzać wyłącznie surowiec do odzysku np. cynku czy ołowiu. W latach 2016-2022 wydano zezwolenia na import w zakresie odzysku metali, które służą również przedsiębiorcom. W ten sposób sprowadzono jedynie 2,5 mln ton do odzysku surowców.
W przypadku Polski obowiązuje zakaz importowania śmieci komunalnych. Import dotyczy tylko i wyłącznie surowców – na podstawie zezwoleń GIOŚ. Polska nie jest śmietnikiem Europy jak to próbują wmówić niektórzy politycy opozycji. Potwierdzają to dane Eurostatu pokazujące import odpadów do poszczególnych państw UE. W czołówce są takie kraje jak Niemcy czy Francja, która importuje rocznie nawet 6,5 mln ton odpadów. Polska jedynie 0,4 mln ton i to wyłącznie surowców przeznaczonych do odzysku – akcentował wiceminister Jacek Ozdoba.
Podkreślał, że rząd przeprowadził ważne zmiany dotyczące ukrócenia działalności przestępczej w sektorze odpadów.
Do 2016 r., ze względu na uchwalony przez rząd PO-PSL stan prawny, organy państwa były rozbrojone. Inspektor Ochrony Środowiska, który chciał skontrolować podmiot, musiał wysłać pismo 7 dni wcześniej. Zmieniliśmy to – dziś inspekcja działa całodobowo – mówił wiceminister Ozdoba.
Podczas briefingu odniósł się także do kwestii badań jakości powietrza.
Aparatura w Zielonej Górze cały czas mierzy jakość powietrza. Dane są cały czas dostępne. Nie było żadnego wyłączenia monitoringu. To stały monitoring, oceniony przez Komisję Europejską jako najlepszy w Europie – mówił.
Wiceminister powiedział, że w Polsce do 2015 r. brakowało kontroli nad wydawaniem pozwoleń na zbieranie i przetwarzanie odpadów, co przyczyniło się do wzrostu przestępczości środowiskowej.
Zmiany prawne w gospodarowaniu odpadami
Największa od lat 90. nowelizacja przepisów dotyczących przeciwdziałania nadużyciom w obszarze gospodarowania śmieciami została zrealizowana w latach 2020-2023. Przed zmianami, w ciągu 10 lat, przestępcy wpłacili na rzecz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska jedynie 1 mln zł nawiązek – w 2014 roku było to 1,5 tys. zł. Aktualnie zasada „niszczysz środowisko – będziesz płacił” oznacza, że obligatoryjna nawiązka na rzecz NFOŚiGW może wynieść nawet do 10 mln zł.
Bezsilność w sprawie nieprawidłowości w gospodarowaniu odpadami wynikała między innymi z tego, że inspektorzy wojewódzkich inspekcji ochrony środowiska musieli wcześniej zapowiadać każdą kontrolę. To oznaczało, że nielegalny proceder do czasu przybycia kontrolerów mógł być przenoszony w inne miejsce. Do 2015 roku słaba kontrola nad wydawaniem pozwoleń na zbieranie i przetwarzanie odpadów ułatwiła przejęcie intratnego rynku gospodarowania odpadami przez przestępców.
Zmiana w ustawie o inspekcji ochrony środowiska umożliwiła prowadzenie kontroli bez zawiadamiania przedsiębiorcy. Zwalczanie przestępczości środowiskowej jest możliwe m.in. w zakresie prowadzenia działań quasi operacyjnych przy użyciu nowoczesnych środków technicznych – drony, fotopułapki.
Wprowadzone zmiany w ustawie o odpadach pozwoliły również na zaostrzenie warunków uzyskania zezwolenia na gospodarowanie odpadami i wprowadzenie nakazu usunięcia odpadów niebezpiecznych. kary administracyjne podwyższono do 1 miliona złotych. Wprowadzono elektroniczną ewidencję odpadów – system Baza Danych o Odpadach (BDO). GIOŚ korzysta z dostępu do BDO, co umożliwia przygotowywanie analiz dla potrzeb inspekcji ochrony środowiska oraz organów ścigania.
Do systemu monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów SENT został włączony transport odpadów w strumieniu transgranicznym. Wprowadzono mechanizm ułatwiający zwrot odpadów niebezpiecznych.
Wszyscy możemy czuwać nad stanem środowiska. Na stronie internetowej GIOŚ i w aplikacji mObywatel dostępne są formularze „zgłoś interwencję”, który pozwala w sposób elektroniczny zgłosić wniosek o interwencję w zakresie naruszania przepisów o ochronie środowiska. W strukturach Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska został utworzony Departament Zwalczania Przestępczości Środowiskowej. Także w wojewódzkich inspekcjach ochrony środowiska mogą działać wydziały zwalczania przestępczości środowiskowej.
Rozwinięta została też współpraca inspekcji ochrony środowiska z Krajową Administracją Skarbową i Inspekcją Transportu Drogowego oraz Policją w zakresie wykrywania i zwalczania przestępstw i wykroczeń przeciwko środowisku. W prowadzonych przez Prokuraturę postępowaniach przygotowawczych dotyczących przestępstw środowiskowych inspektorzy Departamentu Zwalczania Przestępczości Środowiskowej oraz inspektorzy z Grup Interwencyjnych w sposób stały uczestniczą jako eksperci.
Usuwanie nielegalnych odpadów przez samorządy jest wspierane finansowo przez NFOŚiGW i WFOŚiGW. Środki na ten cel pochodzą między innymi z nawiązki wpłacanej za przestępstwa związane ze śmieciami.
Źródło: Ministerstwo Klimatu i Środowiska
