Podsumowanie eksperymentu neutralizacji złotej algi w Kłodnicy

Trwa eksperyment eliminacji złotej algi z wód płynących, pierwsze wyniki pokazują, że perhydrol skutecznie eliminuje złotą algę.

-To co tu robimy od wielu dni ma na celu ograniczenie katastrofy, która ma miejsce na zbiorniku Dzierżno, tak aby nie zajęła swoim zasięgiem w większym zakresie kanału Gliwickiego, a przede wszystkim Odry – mówiła ministra klimatu I środowiska Paulina Hennig-Kloska podczas spotkania z dziennikarzami obok Małej Elektrowni Wodnej w Pławniowicach.

W tym miejscu pod nadzorem Instytutu Ochrony Środowiska-Państwowego Instytutu Badawczego realizowany jest eksperyment badawczy, którego celem jest neutralizacja złotej algi w Kłodnicy.

Pobrano około 7 tysięcy próbek i wykonano ponad 80 tysięcy testów na obecność algi w 11 punktach nad Odrą i również na Wiśle. We współpracy z IRŚ zamontowaliśmy 30 punktów monitoringu stałego, gdzie można 24 godziny na dobę sprawdzić poziom zasolenia, PH, temperaturę i natlenienie wody wzdłuż Odry. IMGW stworzył z nami system przewidywania zasolenia na 72 godziny do przodu, tak żebyśmy mogli przewidywać, prognozować i reagować lepiej na kryzysy jakie mamy dziś na zbiorniku Dzierżno Duże – przypominała tło eksperymentu wiceministra Urszula Zielińska.

W tym roku powstanie pierwszy kompleksowy plan budowy inwestycji w urządzenia odsalające tam gdzie są one zasadne. Tak, żebyśmy mogli odsalać i oczyszczać polskie rzeki, zaczynając od Odry. Alga nie wzięła się tu znikąd. Złota alga jest tu przede wszystkim z powodu wysokiego zasolenia słodkowodnych rzek, dużej dostępności biogenów. Ponad 90% powierzchniowych w Polsce ma stan lub bardzo złe musimy się nad tym pochylić i właśnie to robimy – dodała wiceministra Urszula Zielińska.

Wykonywane przez naukowców metody stosuje się do „incydentalnego gaszenia pożaru”, incydentalnego radzenia sobie z problemem, natomiast naszym celem jest oczywiście poszukanie sposobów zmniejszenia zanieczyszczeń, które wpływają do takich zbiorników jak Dzierżno Duże, jak Kanał Gliwicki czy sama Odra – podkreśliła ministra Paulina Hennig-Kloska.

Najnowsze informacje: 

• W związku z zakwitem „złotej algi” w Kanale Gliwickim oraz zbiorniku Dzierżno Duże i masowym śnięciem ryb w tym rejonie, od 13 do 17 sierpnia przeprowadzono eksperyment badawczy z użyciem odpowiedniego stężenia perhydrolu (nadtlenku wodoru czyli wody utlenionej). To środek powszechnie stosowany do uzdatniania wody. 

• Celem badania była redukcja „złotej algi” w wodach Kłodnicy i tym samym ograniczenie możliwości przedostania się dużych ilości toksycznego glonu do Odry (większość wód Kanału Gliwickiego wpływa do rzeki Odry poprzez rzekę Kłodnicę). 

• Eksperyment przeprowadzono w wodach na styku Kanału Gliwickiego i rzeki Kłodnicy, na wysokości małej elektrowni wodnej w Pławniowicach.  

• Według wstępnego raportu, eksperyment z użyciem nadtlenku wodoru spowodował zniszczenie komórek „złotej algi” i doprowadził do redukcji tego glonu z efektywnością na poziomie 90-99,9%.  

• Eksperyment w Kłodnicy był realizowany pod nadzorem naukowym Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu Badawczego (IOŚ-PIB) we współpracy z Generalną Dyrekcją Ochrony Środowiska (GDOŚ), przy udziale inspekcji środowiskowych, ichtiologów, PZW, służb wojewody śląskiego, Państwowej Straży Pożarnej i pracowników Wód Polskich. Obsługą techniczną eksperymentu zajęło się Wojsko Polskie, 5 Pułk Chemiczny z Tarnowskich Gór. 

• Zastosowana dawka została dobrana tak, by zminimalizować niekorzystny wpływ tego środka dla ryb, mięczaków i skorupiaków. Badanie terenowe były poprzedzone inwentaryzacją środowiskową i próbami laboratoryjnymi. 

• Szczegółowe informacje na temat eksperymentu przedstawiono 18 sierpnia podczas konferencji prasowej z udziałem Pauliny Hennig-Kloski minister klimatu i środowiska, Urszuli Zielińskiej wiceministry klimatu i środowiska oraz Marka Wójcika wojewody śląskiego.  

• MKIŚ podkreśla, że stosowanie nadtlenku wodoru jest działaniem kryzysowym i powinno być prowadzone tylko interwencyjnie – dla ograniczenia liczebności „złotej algi”, w sytuacji jej dynamicznego zakwitu. Obecnie trwają prace nad m.in. stworzeniem planu ograniczającego zasolenie wód, jednej z głównych przyczyn rozwoju „złotej algi” w Odrze. 

 Informacje rozszerzone 

• Z początkiem sierpnia 2024 roku w Kanale Gliwickim i zbiorniku Dzierżno Duże doszło do gwałtownego rozwoju i zakwitu „złotej algi”. Ten jednokomórkowy glon wykazuje bardzo dużą dynamikę rozwoju. W ciągu kilku dni z ilości śladowych może rozwinąć się do  poziomu toksycznego zakwitu (100-300 mln komórek w litrze wody). 

• Takie zjawisko nastąpiło w rejonie IV sekcji Kanału Gliwickiego i zbiornika Dzierżno Duże.  Od 2 do 17 sierpnia zebrano tam łącznie 77 ton śniętych ryb.  

• Międzyresortowy Zespół ds. Odry kierowany przez wiceministrę klimatu i środowiska Urszulę Zielińską podjął decyzję o eksperymentalnym zastosowaniu odpowiedniego stężenia perhydrolu, żeby ograniczyć ryzyko przedostania się dużego ładunku „złotej algi” Kłodnicą do Odry (większość wód Kanału Gliwickiego wpływa do rzeki Odry poprzez rzekę Kłodnicę). 

• W rzece Odrze, zgodnie z wynikami monitoringu interwencyjnego prowadzonego przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska (GIOŚ), w większości z 12 punktów pomiarowych na Odrze, „złota alga” nie jest stwierdzana, w kilku punktach pojawia się w ilościach śladowych. 

• Wstępny raport z eksperymentu w Kłodnicy wykazał, że nadtlenek wodoru powoduje zniszczenie komórek „złotej algi”.  

• Eksperyment daje narzędzie do redukcji inwazyjnego glonu w momencie jego gwałtownego rozwoju w Kanale Gliwickim i Kłodnicy.  

• Jak podkreśla zespół naukowy IOŚ-PIB, metoda ta może być stosowana tylko w określonych warunkach oraz dawce, pod ścisłym nadzorem naukowym. Ze względu na to, że nadtlenku wodoru nie jest substancją obojętną dla środowiska. 

• Przed rozpoczęciem i po aplikacji perhydrolu została przeprowadzona inwentaryzacja środowiska rzeki Kłodnicy poniżej małej elektrowni wodnej w Pławniowicach. Inwentaryzacja obejmowała populację ryb, mięczaków i skorupiaków i innych organizmów wodnych (ichtiofaunę, bentos, fitoplankton, zooplankton).  

• Przez cały czas aplikacji prowadzone były badania kontrolne w zakresie: parametrów fizyko-chemicznych, liczebności „złotej algi” i wartości ichtiotoksyn w komórkach i w wodzie oraz nadzór ichtiologiczny. Wszystkie badania będą prowadzone przez 15-osobową grupę naukowców z Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu Badawczego, Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie oraz Instytutu Rybactwa Śródlądowego – Państwowego Instytutu Badawczego. Po zakończeniu zostanie przygotowany raport podsumowujący eksperyment. 

• W ramach przeprowadzenia eksperymentu zwrócono się o pomoc do wyspecjalizowanej jednostki Wojska Polskiego, która posiada doświadczenie w postępowaniu z substancjami chemicznymi. Aplikacja zostanie przeprowadzona z pomocą 5 Pułku Chemicznego w Tarnowskich Górach z wykorzystaniem sprzętu przystosowanego do substancji chemicznych. Osoby przebywające w miejscu aplikacji były wyposażone w środki ochrony osobistej. 

• Obok testów z użyciem nadtlenku wodoru, w ramach prac międzyresortowych prowadzone są badania z użyciem innych środków, m.in. koagulantów stosowanych do poprawy jakości wód. Badanie z użyciem takiego preparatu przeprowadził IMGW-PIB https://obserwator.imgw.pl/2024/08/16/polscy-naukowcy-wiedza-jak-zatrzymac-rozwoj-zlotej-algi/ 

• Z uwagi na duże ilości „złotej algi” w Kanale Gliwickim (II poziom zagrożenia) oraz pozytywne wyniki  aplikacji perhydrolu w rzece Kłodnicy, eksperyment został przedłużony.  

• Podkreślamy, że zastosowanie perhydrolu jest działaniem kryzysowym, a nie systemowym. Międzyresortowy Zespół ds. Odry pod kierownictwem Ministerstwa Klimatu i Środowiska dokłada wszelkich starań, aby docelowo zapewnić bezpieczeństwo ekosystemu rzeki Odry. W Zespole trwają prace nad m.in. stworzeniem planu ograniczającego zasolenie wód, jednej z głównych przyczyn rozwoju „złotej algi” w Odrze. Procedowana jest również nowelizacja ustawy o rewitalizacji rzeki Odry. Zespół szczególną uwagę kieruje również na działania strategiczne skupiające się na renaturyzacji rzeki Odry, stały dialog z organizacjami pozarządowymi i współpracę transgraniczną. 

Sytuacja na Odrze: 

• Zgodnie z danymi monitoringu GIOŚ, ogólny poziom zagrożenia związany ze „złotą algą” jest obecnie średni dla samej rzeki Odry, ale krytyczny dla systemu Kanału Gliwickiego:  

• II stopień zagrożenia w sekcji IV Pławniowice – 270 mln os./l; 

• stopień ostrzegawczy w sekcji VI Gliwice Marina – 9 mln os./l’ 

• stopień ostrzegawczy w sekcji V Pyskowice – 7 mln os./l.  

• Pobrane w dniu 16.08.2024 r. próbki w jeziorze Dzierżno Duże wskazują na obecność „złotej algi” na poziomie ok. 47 mln os./l. (I poziom zagrożenia – trend spadkowy) 

• Od  3 do 16 sierpnia 2024 r. na zbiorniku Dzierżno Duże oraz Sekcji IV Kanału Gliwickiego wystąpiło zjawisko śnięcia ryb różnych gatunków i rozmiarów łącznie o masie ok. 77 ton.  

• W rzece Odrze obserwuje się obecność „złotej algi” dalej w ilościach śladowych, w tym w punkcie w m. Krapkowicach poniżej kanału Gliwickiego. 

• Warunki hydrologiczne w dorzeczu Odry są mało korzystne: stany wody układają się w strefie wody niskiej i średniej (tylko lokalnie wysokiej). 

Źródło: Ministerstwo Klimatu i Środowiska