Pod skrzydłami Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (NCBR) kilkadziesiąt szkół wyższych z całego kraju uruchamia kierunki studiów, które przygotują absolwentów na wyzwania gospodarki i rynku pracy, zwłaszcza cyfrowej i zielonej transformacji, z uwzględnieniem branż kluczowych dla rozwoju Polski. Środki z programu Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego (FERS) wzmocnią również kwalifikacje i kompetencje kadry zaangażowanej w proces kształcenia w przyszłościowych obszarach.
Na te działania NCBR przeznacza łącznie około 670 mln zł z programu FERS w konkursach: „Kształcenie na potrzeby gospodarki” oraz „Kształcenie na potrzeby branż kluczowych”. Eksperci wyłonili w nich 74 projekty, których realizacja właśnie się rozpoczyna.
– Unia Europejska kładzie dziś ogromny nacisk na promowanie oraz wspieranie rozwoju umiejętności i kompetencji. Zapewnienie wysokiej jakości kształcenia, zwłaszcza w jego wymiarze praktycznym i w odniesieniu do poszczególnych gałęzi gospodarki, jest szczególnie ważne dla naszego kraju w obliczu transformacji klimatycznej i cyfrowej. Obserwuję, że uczelnie bardzo chętnie włączają się w tę misję, stwarzając studentom warunki do zdobywania wiedzy i kwalifikacji, zgodnie z potrzebami rynku pracy i we współpracy z biznesem. Będziemy z zainteresowaniem śledzić efekty prac zainicjowanych w obu konkursach – mówi prof. dr hab. inż. Jerzy Małachowski, dyrektor Narodowego Centrum Badań i Rozwoju.
Umiejętności niezbędne w powietrzu…
Za pomysłami stoją wizja i doświadczenie. Tak jak w przypadku Uczelni Łazarskiego, która w konkursie „Kształcenie na potrzeby gospodarki” zgłosiła projekt „Administrowanie przestrzenią powietrzną PRZYSZŁOŚCI – edukacja poprzez symulację i praktykę na potrzeby gospodarki przyszłości”. Jest on konsekwencją uczelnianej strategii rozwoju kształcenia dla potrzeb rynku lotniczego.
– Do realizacji tej strategii podchodzimy całościowo, integrując wszelkie działania w ramach Lazarski Aviation Academy. Dzięki temu mamy doskonałą kadrę wykładowców i licznych już absolwentów. To właśnie w rozmowach z praktykami zidentyfikowaliśmy potrzebę dalszego rozwoju kierunków lotniczych. Nasza decyzja była więc odpowiedzią na potrzeby dynamicznie rozwijającej się branży lotniczej. Branży, która oferuje atrakcyjne miejsca pracy, ale jest dość wymagająca – tłumaczy dr hab. Piotr Kasprzyk, pełnomocnik Rektora ds. rozwoju kierunków lotniczych.
Projekt, wysoko oceniony przez ekspertów, podejmuje wyzwania newralgiczne dla przyszłości sektora, takie jak zielona czy cyfrowa transformacja. W tym wyzwania związane z lotnictwem bezzałogowym, zwłaszcza miejską mobilnością powietrzną. Dla zespołu projektowego istotna jest również bezpieczna integracja tych dwóch dynamicznie rozwijających się obszarów.
– Głównym atutem naszego planu kształcenia jest połączenie rozwoju specjalności dla kierunków lotnictwa tradycyjnego i bezzałogowego oraz wykorzystanie najnowocześniejszych narzędzi cyfrowych i symulatorów, takich jak symulator lotów dronem, kontroli ruchu lotniczego czy obsługi naziemnej lotniska w procesie kształcenia kadr – wskazuje dr hab. Piotr Kasprzyk.
Kluczowym celem projektu jest dostosowanie kształcenia na kierunku „Administracja” do potrzeb rozwoju gospodarki oraz zmian zachodzących w branży lotniczej. Do procesu kształcenia zostaną wdrożone innowacyjne narzędzia cyfrowe, przede wszystkim symulatory, które odzwierciedlają środowisko pracy w lotnictwie. Zespół projektowy, składający się z naukowców i doświadczonych specjalistów z różnych dziedzin związanych z lotnictwem, zadba o zmianę programów kształcenia, aby jak najbardziej odpowiadały na oczekiwania pracodawców. Zarówno na istniejącej specjalności „Administrowanie Ruchem Lotniczym (ARL)”, jak i na nowo tworzonej specjalności, skoncentrowanej na administrowaniu ruchem dronów.
– Działania w projekcie już się rozpoczęły. Uruchamiamy pierwsze postępowania zakupowe. Udało się nam wyłonić Radę Praktyków Biznesu i Dydaktyków dla specjalności ARL. W jej skład wchodzą eksperci z doświadczeniem w obszarach zarządzania lotniskami, ruchem lotniczym czy nadzoru lotniczego. Rozszerzamy również współpracę z branżą, pozyskując kolejnych partnerów. W ostatnim czasie patronat nad specjalnością ARL objęła Polska Grupa Lotnicza – wylicza dr hab. Piotr Kasprzyk.
Bartosz Osmola, dyrektor Działu Projektów Strukturalnych Uczelni Łazarskiego, koordynator projektu, zwraca uwagę, że dzięki podjętym wysiłkom i ponad 8 mln zł dofinansowania ze środków Funduszy Europejskich, studenci będą mieli dostęp do nowoczesnych narzędzi edukacyjnych. Otworzy się przed nimi możliwość praktycznego kształcenia i znalezienia atrakcyjnej pracy. Z kolei branża lotnicza i sektor dronowy zyskają wykwalifikowanych pracowników. Korzyści odniesie również Uczelnia Łazarskiego, wzmacniająca swoją pozycję wśród liderów kształcenia na potrzeby sektora lotniczego.
- Więcej informacji o projekcie „Administrowanie przestrzenią powietrzną PRZYSZŁOŚCI – edukacja poprzez symulację i praktykę na potrzeby gospodarki przyszłości” na stronie Uczelni Łazarskiego.
…i na morzu
Do swoich wcześniejszych doświadczeń odwołuje się także Uniwersytet Morski w Gdyni (UMG), któremu środki z programu Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego pomogą zrealizować projekt „Morze kompetencji – nowoczesne kształcenie dla potrzeb gospodarki morskiej”.
– Zdecydowaliśmy się aplikować do NCBR w konkursie „Kształcenie na potrzeby gospodarki” ze względu na możliwość uzyskania dofinansowania na działania, których celem jest uzupełnienie naszej oferty studiów o nowe kierunki, modyfikacja istniejących, organizacja wizyt studyjnych i staży oraz podejmowanie działań zapobiegających zjawisku wcześniejszego kończenia nauki – mówi dr hab. Sambor Guze, prof. UMG, prorektor ds. kształcenia i jednocześnie kierownik projektu.
Na zadania projektowe, przewidziane na cztery lata, uczelnia otrzyma około 4,8 mln zł dofinansowania. Podniesieniu jakości kształcenia w Uniwersytecie Morskim w Gdyni i zapewnieniu absolwentom umiejętności dostosowanych do zmieniających się uwarunkowań gospodarki, w tym gospodarki morskiej, a także rynku pracy w Polsce i na Pomorzu, służyć będzie m.in. opracowanie programów kształcenia dla nowych kierunków studiów:
- Żegluga Autonomiczna na Wydziale Nawigacyjnym (studia II stopnia),
- Menedżer Żywności i Żywienia na Wydziale Zarządzania i Nauk o Jakości (studia II stopnia),
- Wentylacja, Klimatyzacja oraz Pompy Ciepła na Wydziale Mechanicznym (studia I stopnia).
Uczelnia planuje również zmodyfikować programy kształcenia na Wydziale Elektrycznym (dla kierunków Elektrotechnika oraz Elektronika i Telekomunikacja), Wydziale Mechanicznym (Mechanika i Budowa Maszyn) oraz Wydziale Nawigacyjnym (Nawigacja i Transport).
Bezpośrednie korzyści z realizacji projektu odniesie 300 studentów nowo tworzonych lub modyfikowanych programów oraz 70 osób z kadry akademickiej. Długofalowo uczelnia dąży do tego, aby dostosować swój system kształcenia do potrzeb rozwoju gospodarki oraz zielonej i cyfrowej transformacji. Widzi w tym pewną ścieżkę do przygotowania absolwentów, którzy z energią i bez obaw będą odpowiadać na najpilniejsze wyzwania stawiane przez zmieniający się rynek pracy.
– Poprzez odpowiednio dobrane zadania projektowe, warsztaty i pracę zespołową nasi studenci będą mieli sposobność do rozwinięcia umiejętności praktycznych i kompetencji miękkich. Ale to nie wszystko. Chcemy, żeby pozyskali cenione przez rynek pracy kompetencje zawodowe potwierdzone certyfikatem i poznali realia pracy w zawodzie dzięki możliwości uczestniczenia w stażach i wizytach studyjnych, kursach czy szkoleniach. Myślę, że interesującą propozycją okażą się zajęcia dodatkowe prowadzone przez praktyków, pracodawców i osoby z otoczenia społeczno-gospodarczego. Zaplanowaliśmy też działania ogólnouczelniane na rzecz ograniczenia zjawiska przedwczesnego kończenia nauki, co uważam za jedno z ważniejszych wyzwań kształcenia akademickiego – wskazuje kierownik projektu.
– Jestem przekonany, że zajęcia na Uniwersytecie Morskim staną się jeszcze ciekawsze, ponieważ przedstawiciele kadry akademickiej, poprzez współpracę z otoczeniem gospodarczym, będą przekazywać wiedzę dostosowaną do zmieniających się realiów rynku pracy i rozumieć jego potrzeby, tak aby sprostać oczekiwaniom studentów. Rozwiną też swoje umiejętności dotyczące przetwarzania i prezentacji materiałów dydaktycznych. Zależy nam także na tym, żeby dydaktycy wzmocnili swoje kompetencje cyfrowe i umiejętności w odniesieniu do transformacji klimatycznej, projektowania uniwersalnego i innych kwestii merytorycznych – dodaje dr hab. Sambor Guze, prof. UMG.
- Więcej informacji o projekcie „Morze kompetencji – nowoczesne kształcenie dla potrzeb gospodarki morskiej” na Uniwersytecie Morskim w Gdyni.
Fachowa opieka przy łóżku chorego
Projekt „Kształcenie na potrzeby gospodarki na kierunku Pielęgniarstwo I stopnia i Pielęgniarstwo II stopnia”, realizowany przez Wyższą Szkołę Zarządzania w Częstochowie, to odpowiedź na dotkliwe braki kompetencyjne na rynku pracy w sektorze medycznym. Uczelnia, która od ponad dwóch dekad kształci przyszłych pielęgniarzy i pielęgniarki, zgłosiła swoją nowatorską koncepcję do Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, które przyznało na realizację projektu niemal 2,8 mln zł z programu FERS.
Projekt nie tylko koncentruje się na unowocześnieniu i podniesieniu jakości kształcenia na kierunku pielęgniarstwo poprzez szerokie wykorzystanie technik symulacji medycznej, ale także na zwiększeniu liczby zajęć praktycznych w formie interdyscyplinarnych symulacji. Dzięki temu studenci będą lepiej przygotowani do pracy w realnych warunkach medycznych, co ma kluczowe znaczenie dla przyszłości ochrony zdrowia w Polsce.
Kierowniczka projektu, Kamila Grochowina, podkreśla, że głównym celem jest pozyskanie jak największej liczby wysoko wykwalifikowanych pielęgniarek i pielęgniarzy.
– Nasz projekt, który nadzoruje pani rektor dr inż. Joanna Wojtyra, odpowiada na wyzwanie dotyczące braków kadrowych w zawodzie pielęgniarki i pielęgniarza. Jestem przekonana, że podjęcie natychmiastowych działań w obszarze kształcenia jest konieczne, ponieważ dzięki temu będzie można pozyskać nowych, wykwalifikowanych pracowników w placówkach medycznych. Przemyślana modyfikacja programu studiów i możliwość przeprowadzenia dodatkowych szkoleń sprawią, że kadra medyczna będzie jeszcze lepiej wykształcona. Jesteśmy dumni, że możemy wziąć udział w tak ważnym przedsięwzięciu – mówi Kamila Grochowina.
Wyższa Szkoła Zarządzania w Częstochowie w październiku br. otwiera także nowy kierunek: Ratownictwo Medyczne, co jest kolejnym krokiem w kierunku wypełnienia luk kompetencyjnych na rynku pracy. Kamila Grochowina podkreśla, że zarówno placówki medyczne, jak i pacjenci skorzystają z umiejętności lepiej wykształconej kadry.
– Studenci kształcący się na kierunku Pielęgniarstwo I i II stopnia dzięki zaangażowaniu w projekt będą mogli – już jako absolwenci naszej uczelni – świadczyć usługi medyczne najwyższej jakości. Placówki medyczne, które zostaną zaopatrzone w kadry przygotowane zgodnie z najwyższymi standardami, również odniosą wymierne korzyści z realizacji projektu. I oczywiście pacjenci, ostateczni odbiorcy świadczeń zdrowotnych, dla których to wszystko robimy – zaznacza Kamila Grochowina.
Projekt stanowi bezpośrednią odpowiedź na wyzwania społeczne i gospodarcze, związane z niedoborem wykwalifikowanych absolwentów pielęgniarstwa w Polsce. Wyższa Szkoła Zarządzania w Częstochowie dąży do tego, aby jej absolwenci nie tylko wypełnili luki kadrowe, ale również podnieśli standardy opieki zdrowotnej w kraju.
- Więcej informacji o projekcie „Kształcenie na potrzeby gospodarki na kierunku Pielęgniarstwo I stopnia i Pielęgniarstwo II stopnia” na stronie Wyższej Szkoły Zarządzania w Częstochowie.
Celowane kształcenie specjalistów
W konkursie „Kształcenie na potrzeby branż kluczowych” rozstrzygniętym przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju dofinansowanie z programu FERS w łącznej wysokości ponad 205 mln zł uzyskało 26 projektów. Obejmują one realizację kompleksowych działań na kierunkach studiów kształcących na potrzeby wybranych branż kluczowych dla rozwoju gospodarki, tj. energetyka odnawialna, rolnictwo i przemysł spożywczy, przemysł lotniczo-kosmiczny oraz transport. Celem jest dostosowanie oferty podmiotów systemu szkolnictwa wyższego do potrzeb rozwoju gospodarki oraz zielonej i cyfrowej transformacji.
Założenia konkursu Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie postanowił wykorzystać do wyniesienia na nowy poziom kształcenia na aż trzech kierunkach: Technologia żywności i żywienie człowieka, Transport i logistyka oraz Ekoenergetyka, szczególnie w zakresie dostosowania oferty studiów do aktualnych wymogów gospodarki. Z kolei partner projektu – ORLEN S.A. – ze względu na swoje inwestycje dotyczące nowych technologii z zakresu odnawialnych źródeł energii (OZE) działaniami projektowymi objął kierunek Ekonenergetyka, który odpowiada na potrzeby spółki. Warto w tym kontekście przypomnieć, że strategia rozwoju ORLEN S.A. do roku 2030 obejmuje np. budowę około 100 instalacji biogazowych lub biometanowych.
Realizowany w partnerstwie tych dwóch podmiotów projekt „Efektywne kształcenie specjalistów dla branż kluczowych” znalazł się na szczycie listy rankingowej. Jego całkowita wartość to 5,3 mln zł, z czego około 4,4 mln zł stanowi dofinansowanie unijne.
Uczelnia stawia na wzrost i dopasowanie kompetencji co najmniej kilkuset swoich studentów do oczekiwań pracodawców branż kluczowych, takich jak energetyka odnawialna, transport oraz rolnictwo i przemysł spożywczy. Osiągnięciu tego celu służyć będzie dostosowanie programów kształcenia do potrzeb rynku, zwiększenie kwalifikacji i kompetencji szerokiego grona kadry dydaktycznej, a także wprowadzenie nowych elementów kształcenia praktycznego, takich jak staże i wizyty studyjne.
– Zmiany programów kształcenia na kierunkach objętych projektem już się rozpoczęły – informuje Katarzyna Karwat, kierownik administracyjny projektu.
– Przeprowadzamy je na podstawie konsultacji z otoczeniem społeczno-gospodarczym i partnerem projektu. Do tej pory w całości zmodyfikowaliśmy program kształcenia kierunków Transport i logistyka oraz Ekoenergetyka, a w przypadku Technologii żywności i żywienia człowieka przeprojektowaliśmy I stopień studiów – dodaje.
Koordynatorzy merytoryczni poszczególnych kierunków studiów akcentują synergię z potrzebami gospodarki.
– W przypadku kierunku Transport i logistyka nasz projekt odpowiada na wyzwania ryku pracy, łącząc teorię z praktyką. Pracodawcy oczekują dziś absolwenta, który posiada umiejętności praktyczne, w tym umiejętność posługiwania się narzędziami informatycznymi przeznaczonymi dla transportu, a także znajomość zasad rozliczania czasu pracy kierowców – zwraca uwagę dr hab. inż. Grzegorz Maj, prof. UP, koordynator tego kierunku.
Podobnie w tej kwestii wypowiada się prof. dr hab. Karolina Wójciak, koordynatorka kierunku Technologia żywności i żywienie człowieka. Jak zauważa, w tym przypadku program kształcenia został unowocześniony, tak aby wyposażyć absolwenta w kompetencje wymagane przez przyszłych pracodawców. To m.in. obszary automatyzacji procesów produkcyjnych, sztucznej inteligencji w nauce, ale także wzmacniania postaw proekologicznych w projektowaniu procesów produkcji żywności.
– Oprócz korzyści dla studentów i przedsiębiorców sektora spożywczego, do którego trafią nasi absolwenci, skorzysta także społeczeństwo, które otrzyma na półkach sklepowych żywność wysokiej jakości, bezpieczną zdrowotnie i wyprodukowaną z zastosowaniem nowoczesnych technologii oraz z troską o środowisko przyrodnicze – mówi.
Z kolei dr hab. inż. Alina Kowalczyk-Juśko, prof. uczelni, koordynatorka kierunku Ekoenergetyka, podnosi, że wyzwania lokalne to zapotrzebowanie na specjalistów z zakresu energetycznego wykorzystania biomasy, ponieważ Lubelszczyzna jest regionem o ogromnym potencjale wytwarzania biogazu i biometanu.
– W przypadku kierunku Ekoenergetyka największym atutem projektu jest partnerstwo uczelni z liderem rynku energetycznego w Polsce – tj. ORLEN S.A. Jest to niepowtarzalna okazja do upraktycznienia nauczania – dopowiada Dariusz Dąbek, koordynator partnera z Biura Rozwoju Biogazu i Biometanu ORLEN S.A.
W jego przekonaniu projekt przyniesie korzyści zarówno uczelni, jej kadrze, studentom oraz właśnie partnerowi z sektora gospodarki. Ten ostatni miał możliwość opiniowania programu nauczania zgodnie ze swoimi potrzebami i będzie miał sposobność do wyławiania talentów do pracy u siebie jeszcze w trakcie trwania studiów.
- Więcej informacji o projekcie „Efektywne kształcenie specjalistów dla branż kluczowych” na stronie Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie.
Zastrzyk kompetencji dla branż kluczowych
W czołówce wysoko ocenionych projektów w konkursie „Kształcenie na potrzeby branż kluczowych” znalazło się również kompleksowe rozwiązanie przygotowane przez Uniwersytet Bielsko-Bialski. Projekt „Kompetencje dla branż kluczowych – rozwój kompetencji studentów i pracowników UBB (KBK)” otrzyma ponad 9 mln zł dofinansowania z programu Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego.
Ideą projektu jest wsparcie kształcenia na Uniwersytecie Bielsko-Bialskim w zakresie branż kluczowych dla rozwoju gospodarki, z uwzględnieniem uwarunkowań zielono-cyfrowej zmiany.
– Szeroko rozumiany rozwój kompetencji – podsumowuje cel nowego projektu rzecznik uczelni dr Robert Pysz.
– Jego realizacja przyniesie szereg praktycznych korzyści co najmniej kilkuset studentom trzech kierunków inżynierskich: transport, inżynieria środowiska oraz budownictwo, a także kadrze dydaktycznej prowadzącej zajęcia na tych kierunkach – dodaje.
Realizację projektu zaplanowano na lata 2024-2029. Pierwsze pół roku poświęcono na przygotowanie, a następnie wprowadzenie do planów oraz programów kształcenia nowych i zmodyfikowanych modułów kształcenia. Proces ten odbywał się przy merytorycznym wsparciu interesariuszy zewnętrznych, czyli firm i instytucji z otoczenia społeczno-gospodarczego. W konsekwencji, poczynając od tegorocznego naboru, studenci w trakcie studiów I stopnia będą uzyskiwać dodatkowe kwalifikacje i nabywać kompetencje istotne w kontekście nie tylko rynku pracy, ale także aktualnych wyzwań gospodarczych i społecznych.
Zespół projektowy zaplanował różnorodne formy wsparcia, co pozwoli na komplementarny rozwój kompetencji. Na przykład zarówno studenci, jak i kadra dydaktyczna mają możliwość uczestnictwa w bezpłatnych certyfikowanych szkoleniach i kursach. Dodatkowo, najlepsi studenci kierunków objętych wsparciem mogą liczyć na płatne trzymiesięczne staże w wiodących przedsiębiorstwach i instytucjach. Ich uczestnicy będą mogli ubiegać się także o zwrot kosztów dojazdu i zakwaterowania.
Można się spodziewać, że realizacja projektu już w najbliższych miesiącach przełoży się na jakościowy skok w infrastrukturze dydaktycznej uczelni. Powstaną zupełnie nowe, bardzo nowoczesne laboratoria służące kształceniu w zakresie branż kluczowych, a dodatkowo rozbudowane zostaną te już istniejące. Mowa m.in. o laboratoriach inteligentnych systemów transportowych, inżynierii ruchu i monitoringu, technik logistycznych, technik symulacyjnych, energetyki odnawialnej oraz pracowni komputerowej dla specjalności budownictwo zeroemisyjne.
Studenci będą też mogli korzystać z pakietów innowacyjnego oprogramowania. Jego znajomość może okazać się dla absolwentów kluczowym elementem przewagi konkurencyjnej na współczesnym rynku pracy. Te i inne działania projektowe wpisują się w realizowaną przez Uniwersytet Bielsko-Bialski ideę kształcenia stawiającego na kompetencje praktyczne.
- Więcej informacji o projekcie „Kompetencje dla branż kluczowych – rozwój kompetencji studentów i pracowników UBB (KBK)” na stronie Uniwersytetu w Bielsko-Bialskim.
Nabory konkurencyjne „Kształcenie na potrzeby gospodarki” oraz „Kształcenie na potrzeby branż kluczowych” NCBR przeprowadziło w ramach Działania „Umiejętności w szkolnictwie wyższym” Priorytet „Umiejętności” Programu Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego.
Harmonogram naborów FERS planowanych w 2024 r. znajduje się na stronie NCBR.
Źródło: Narodowe Centrum Badań i Rozwoju
