Ekstremalne zjawiska pogodowe w Polsce występują coraz częściej i z większą intensywnością, stanowiąc realne zagrożenie dla instalacji fotowoltaicznych. W 2024 roku szczególnie dotkliwe skutki przyniosła powódź w dorzeczu Odry oraz seria trąb powietrznych w centralnej Polsce. Według Atlasu skutków zjawisk ekstremalnych w Polsce, w latach 2001-2019 kraj tracił średnio 6 miliardów złotych rocznie w wyniku szkód pogodowych, a całkowite straty mogły przekroczyć 180 miliardów złotych.
Instalacje fotowoltaiczne, będące dla wielu gospodarstw podstawą niezależności energetycznej, są szczególnie narażone na uszkodzenia mechaniczne paneli spowodowane wiatrem lub gradem, ryzyko podtopień oraz przerwy w dostawach prądu. Kluczowym problemem jest fakt, że standardowe systemy PV automatycznie wyłączają się podczas blackoutów, nawet gdy produkują energię słoneczną.
Automatyczne wyłączenie podczas awarii sieci – problem bezpieczeństwa
„W czasie blackoutu system PV automatycznie się wyłączy, nawet jeśli w danej chwili produkuje energię. To wynika z zasad bezpieczeństwa. Instalacja nie może podawać prądu do sieci, gdy pracują nad nią służby energetyczne” – wyjaśnia Kamil Jeznach, dyrektor generalny Otovo w Polsce. Jedynym sposobem na utrzymanie zasilania w domu jest wyposażenie systemu w magazyn energii, który gromadzi energię z paneli w akumulatorach i może zasilać najważniejsze urządzenia domowe.
Projektowanie odpornych instalacji fotowoltaicznych wymaga uwzględnienia warunków klimatycznych oraz różnorodności podłoży montażowych. W przypadku instalacji dachowych kluczowe znaczenie ma dobór systemów montażowych odpowiednich dla konstrukcji dachu oraz certyfikaty odporności na obciążenia wiatrem i śniegiem. Instalacje naziemne wymagają solidnych fundamentów, zabezpieczenia przed podmyciem oraz odpowiedniej wysokości montażu.
Monitoring i automatyczne systemy bezpieczeństwa
Integralną częścią nowoczesnych instalacji jest monitoring i automatyczne systemy bezpieczeństwa, które pozwalają użytkownikowi zdalnie śledzić parametry instalacji, stan naładowania magazynu energii oraz reakcje systemu na zmienne warunki pogodowe. Perspektywicznym kierunkiem rozwoju jest integracja fotowoltaiki z systemami ostrzeżeń meteorologicznych.
„W przypadku instalacji naziemnych dodatkowo stosuje się zabezpieczenia mechaniczne, takie jak ogrodzenia czy drenaż, aby ograniczyć ryzyko uszkodzeń podczas podtopień. Automatyczne wyłączniki i czujniki krytycznych parametrów sprawiają, że instalacja sama reaguje na zagrożenia” – dodaje Jeznach.
Procedury bezpieczeństwa i serwis instalacji
Eksploatacja instalacji w ekstremalnych warunkach wymaga znajomości podstawowych procedur bezpieczeństwa. Podczas burz czy gradobicia kluczowe jest unikanie ingerencji w działającą instalację, natomiast w sytuacji powodzi – odłączenie systemu zgodnie z instrukcją producenta. Wysokie temperatury niosą ryzyko przegrzewania instalacji naziemnych, dlatego panele PV powinny uwzględniać odpowiednią cyrkulację powietrza.
Po wystąpieniu zjawisk ekstremalnych konieczne są procedury sprawdzające pod kątem mechanicznych uszkodzeń. Dokumentowanie szkód ułatwia proces odszkodowawczy oraz pozwala na ocenę trwałości systemu. Regularne przeglądy sezonowe, sprawność części zamiennych i długoterminowe gwarancje magazynów energii zwiększają pewność działania całej instalacji.
Aspekty ubezpieczeniowe i ekonomiczne uzasadnienie inwestycji
Ochrona polisy powinna obejmować nie tylko panele, ale również magazyny energii. Zakres ubezpieczenia różni się w zależności od lokalizacji instalacji – na dachu czy na gruncie. Raport ENTSO-E „Winter Outlook 2024-2025” wskazuje, że Polska w warunkach niekorzystnej pogody może być narażona na niedobory energii, co czyni inwestycję w magazyny energii i systemy backupowe ekonomicznie uzasadnioną.
Magazyny energii pozwalają nie tylko na funkcjonowanie w trybie awaryjnym, ale także na oszczędności poprzez korzystanie z energii zgromadzonej w bateriach w godzinach szczytowych cen. Zmiany klimatyczne sprawiają, że systemy backupowe stają się kluczowym elementem odporności energetycznej gospodarstw domowych, zapewniając ciągłość zasilania podczas coraz częstszych ekstremalnych zjawisk pogodowych w Polsce.