Produkty oznaczone ekoetykietami są w większości krajów europejskich tańsze od konwencjonalnych odpowiedników, jednak dostęp do nich jest skrajnie nierówny – wynika z raportu opublikowanego przez Europejską Organizację Konsumentów (BEUC) oraz Europejskie Biuro Ochrony Środowiska (EEB). Badanie przeprowadzone w trzynastu krajach europejskich ujawnia znaczące różnice w dostępności certyfikowanych produktów zrównoważonych.
Badacze sprawdzili supermarkety w Belgii, na Cyprze, w Danii, Francji, Niemczech, Grecji, na Węgrzech, we Włoszech, Holandii, Norwegii, Portugalii, Słowacji i Słowenii, oceniając dostępność i ceny produktów oznaczonych unijną ekoetykietą oraz trzema równoważnymi certyfikatami krajowymi i regionalnymi: skandynawskim Nordic Swan, niemieckim Błękitnym Aniołem oraz austriacką ekoetykietą. Analizowano papier toaletowy, balsamy do ciała, pieluchy i uniwersalne środki czyszczące.
Wyniki pokazują drastyczne różnice w dostępności: w Danii aż 80 procent produktów nosi ekoetykietę, podczas gdy na Cyprze i w Grecji odsetek ten wynosi zaledwie 2 procent. Zakup zrównoważonych produktów jest znacznie łatwiejszy w krajach skandynawskich niż w pozostałych częściach Europy.
Produkty ekologiczne przeważnie tańsze
Wbrew powszechnemu przekonaniu o wysokich cenach produktów ekologicznych, raport wykazał, że w większości badanych krajów są one tańsze. W Belgii, na Cyprze, w Danii, Niemczech, Grecji, na Węgrzech, we Włoszech, Holandii, Norwegii i Portugalii produkty z ekoetykietami są przeciętnie od 9 do 27 procent tańsze od ich konwencjonalnych odpowiedników. We Francji różnica cenowa jest praktycznie niewidoczna. Jedynie w Słowenii i na Słowacji konsumenci muszą zapłacić znacznie więcej za zielony wybór. Konkurencyjne ceny często wynikają z tego, że supermarkety certyfikują własne marki ekoetykietą i oferują je po niższych cenach.
Greenwashing utrudnia wybory konsumentów
Raport wskazuje, że konsumenci chcą kupować zrównoważone produkty, ale napotykają na poważne przeszkody. Trzy na cztery produkty na rynku unijnym zawierają ekologiczne oświadczenia, jednak według Komisji Europejskiej ponad połowa z nich jest myląca, nieudokumentowana lub nieprecyzyjna. W tym kontekście solidne certyfikacje, takie jak unijna ekoetykieta, odgrywają kluczową rolę w pomaganiu konsumentom w identyfikacji najzdrowszych i najbardziej zrównoważonych produktów.
Certyfikaty te gwarantują produkty o niższym wpływie środowiskowym i zdrowotnym przez cały cykl życia – od projektowania i produkcji po użytkowanie, recykling i utylizację. Unijna ekoetykieta, ustanowiona w 1992 roku i zarządzana przez Komisję Europejską oraz państwa członkowskie, ma ponad trzydziestoletnie doświadczenie w wyróżnianiu firm oferujących produkty najwyższej klasy. Wyznacza surowe wymagania środowiskowe i zdrowotne dla wszystkich etapów cyklu życia produktu, we współpracy z organizacjami ekologicznymi i konsumenckimi.
Przyszłość regulacji w zawieszeniu
Publikacja raportu zbiega się z debatą unijnych decydentów nad przyszłością dyrektywy o ekologicznych oświadczeniach – przepisów mających zwalczać greenwashing poprzez ustanowienie ścisłych zasad dotyczących uzasadniania i komunikowania ekologicznych twierdzeń przez firmy. W obliczu rosnącej presji deregulacyjnej negocjacje utknęły w martwym punkcie, zagrażając dwuletnim pracom i rodząc obawy, że przepisy mogą zostać całkowicie odrzucone.
Autorzy raportu podkreślają, że supermarkety odgrywają kluczową rolę w zapewnieniu dostępności, widoczności i przystępności cenowej produktów z ekoetykietami, aby zrównoważony wybór był łatwy w całej Europie.
Certyfikacje jako narzędzie transformacji konsumenckiej
Nierówny dostęp do certyfikowanych produktów zrównoważonych w Europie pokazuje, że transformacja w kierunku zielonej gospodarki wymaga nie tylko świadomości konsumentów, ale przede wszystkim systemowych zmian w dystrybucji i dostępności takich produktów. Ekoetykiety mogą stać się skutecznym narzędziem ograniczania wpływu konsumpcji na środowisko, pod warunkiem że będą szeroko dostępne i wspierane przez detalistów. Rosnący problem greenwashingu wymaga skutecznych regulacji prawnych, które pomogą konsumentom podejmować świadome decyzje zakupowe bez ryzyka wprowadzenia w błąd. Dla skutecznej transformacji w kierunku zrównoważonego rozwoju konieczne jest zarówno wzmocnienie ram regulacyjnych dotyczących ekologicznych oświadczeń, jak i aktywne zaangażowanie sieci handlowych w promowanie i udostępnianie certyfikowanych produktów o niższym wpływie środowiskowym.
