Polska boryka się z najtrudniejszą od lat sytuacją związaną z suszą hydrologiczną. Według danych Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej – PIB stan wody w Wiśle w tym roku należy do najniższych w historii obserwacji. Na początku września w profilu Warszawa-Bulwary odnotowano zaledwie 4 centymetry, najniższy poziom w historii pomiarów. W sezonie letnim na polskich rzekach przepływy poniżej średniego niskiego przepływu z wielolecia obserwowano jednocześnie na ponad 300 stacjach hydrologicznych, z rekordem 314 stacji 6 lipca, co stanowi ponad 30 procent wszystkich stacji w kraju.
Europa dotknięta falą pożarów lasów
Pożary stanowią kolejny poważny problem dla lasów europejskich. Według danych Europejskiego Systemu Informacji o Pożarach Lasów (EFFIS) od początku roku do 23 września 2025 roku doszło do 2076 pożarów (wobec 1489 w tym samym okresie 2024 roku), w których spłonęło łącznie ponad 1 milion hektarów powierzchni leśnej. To wartość kilkukrotnie wyższa niż średnia dla lat 2006-2024.
9 września w Parlamencie Europejskim odbyła się debata nad potrzebą zwiększenia pomocy po niszczycielskich pożarach, które miały miejsce tego lata na południu Europy, oraz wzmocnienia przygotowań Wspólnoty na takie kryzysy.
Anna Zalewska, posłanka do Parlamentu Europejskiego z Prawa i Sprawiedliwości, zwróciła uwagę na mieszanie się dwóch nurtów myślenia podczas debaty: „Jeden bardzo klimatyczny, ale taki, który nic wspólnego z klimatem nie ma, jest ideologią, czyli nie dotykaj lasu. Drugi racjonalny – człowiek i pieniądze. To znaczy człowiek wie, jak zadbać o lasy, potrafi je chronić, gospodarując w lasach, potrafi zapobiegać pożarom”.
Lasy tracą funkcję naturalnych gąbek
Susza hydrologiczna, definiowana przez IMGW-PIB jako niedobór wody w rzekach lub zbiornikach wodnych, objawia się obniżeniem stanu wody, a w przypadku mniejszych cieków nawet ich całkowitym wyschnięciem. W normalnych okolicznościach lasy pełnią rolę naturalnych gąbek – zatrzymują i magazynują wodę. Jednak w dobie kryzysu wodnego i trwającej od dekady suszy hydrologicznej ta funkcja jest zakłócona.
Anna Zalewska podkreśliła problem betonowania przestrzeni: „W Polsce mamy zagrożenie suszą hydrologiczną. Mamy do czynienia z betonozą, a wiatraki, które również nią są w podstawie, na której lokowany jest maszt, są premiowane – to jest bardzo niebezpieczne. Na pewno trzeba zainwestować w to, żeby lasy zatrzymywały wodę”.
Program „Lasy dla mokradeł”
Lasy Państwowe od lat podejmują działania przeciwdziałające suszy, których celem jest zatrzymanie wody w lesie, poprawa bilansu wodnego i adaptacja do zmian klimatu. Jedną z najnowszych inicjatyw jest program „Lasy dla mokradeł” realizowany przez Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych wraz z Uniwersytetem Przyrodniczym w Poznaniu, Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza oraz Centrum Ochrony Mokradeł.
Mokradła działają jak gąbki – zatrzymują wodę w czasie opadów i oddają ją powoli w okresach suszy, stabilizując poziom wód gruntowych i zmniejszając ryzyko powodzi. Szacuje się, że w Polsce jest około 4,4 miliona hektarów mokradeł, z czego torfowiska zajmują około 30 procent. Lasy Państwowe zarządzają blisko jedną czwartą tej powierzchni. Program swoim zakresem do 2029 roku obejmie 10 450 hektarów bagien, torfowisk i innych terenów podmokłych zarówno na obszarach Natura 2000, jak i poza nimi. Na jego realizację ma zostać przeznaczone ponad 117 milionów złotych, w tym 100 milionów ze środków unijnych.
Strategia europejska dla lasów
W 2021 roku Komisja Europejska przyjęła nową strategię leśną w ramach Zielonego Ładu, której celem jest dostosowanie lasów europejskich do nowych, ekstremalnych warunków pogodowych i niepewności związanej ze zmianą klimatu. Unijna strategia na rzecz bioróżnorodności 2030 zakłada rozszerzenie obszarów chronionych (30 procent wszystkich obszarów lądowych i morskich w UE, przy czym 10 procent podlega ścisłej ochronie) oraz sadzenie 3 miliardów drzew.
Według Rocznika Statystycznego Leśnictwa 2024 przygotowanego przez GUS powierzchnia lasów w Polsce bez gruntów związanych z gospodarką leśną wynosi 9284 tysiące hektarów, co w przeliczeniu na jednego mieszkańca daje 0,25 hektara. Mokradła naturalne i odwodnione zajmują w Polsce obszar około 4,4 miliona hektarów, czyli 14,2 procenta powierzchni kraju.
Susza hydrologiczna i rosnąca częstotliwość pożarów lasów stanowią poważne wyzwanie dla transformacji energetycznej i ochrony środowiska w Europie. Lasy pełnią kluczową rolę w pochłanianiu dwutlenku węgla, regulacji obiegu wody oraz ochronie bioróżnorodności. Ich degradacja w wyniku suszy i pożarów osłabia naturalną zdolność ekosystemów do adaptacji wobec zmian klimatu. Inwestycje w renaturyzację mokradeł, właściwe zarządzanie leśne oraz systemy wczesnego ostrzegania przed pożarami są niezbędne dla ochrony europejskich lasów. Jednocześnie konieczne jest zrównoważone podejście łączące ochronę przyrody z racjonalną gospodarką leśną, uwzględniające potrzeby lokalnych społeczności oraz wymogi bezpieczeństwa energetycznego i wodnego regionów.
Źródło: Newseria
