Wprowadzenie systemu kaucyjnego w Polsce to istotny krok w kierunku poprawy selektywnej zbiórki odpadów, jednak samo to rozwiązanie nie rozwiąże wszystkich problemów związanych z gospodarką odpadami. Krzysztof Witkowski, prezes Dobrej Energii dla Olsztyna, podkreśla, że nawet najbardziej efektywny system kaucyjny wymaga uzupełnienia innymi narzędziami, w tym instalacjami termicznego przekształcania odpadów.
System kaucyjny obejmuje ściśle określoną grupę opakowań: butelki plastikowe, puszki aluminiowe, a w kolejnych etapach także szkło wielokrotnego użytku. To ważny segment, ale wciąż jedynie część strumienia odpadów wytwarzanych w gospodarstwach domowych. Doświadczenia krajów skandynawskich czy Niemiec pokazują, że skuteczność DRS (Deposit Return System) sięga nawet 90 proc. Oznacza to, że ogromna większość opakowań objętych kaucją wraca do systemu, jednak nie eliminuje to problemu odpadów, które nie mogą zostać wykorzystane do recyklingu materiałowego w roli surowców wtórnych.
W gospodarstwach domowych nadal pozostają odpady wielomateriałowe, artykuły higieniczne czy opakowania, które z różnych powodów nie trafią z powrotem do obiegu.
Składowanie odpadów to zamknięta droga
Krzysztof Witkowski zaznacza, że składowanie odpadów jest drogą zamkniętą. Z punktu widzenia troski o klimat i jakość powietrza, a także w zgodzie z prawem unijnym, ograniczanie składowisk jest absolutnym priorytetem. Odpady, które nie nadają się do recyklingu, muszą znaleźć inne, bezpieczne zagospodarowanie.
Kluczową rolę w tym obszarze odgrywają instalacje termicznego przekształcania odpadów (ITPO). Dzięki zastosowaniu nowoczesnych technologii są one w stanie w sposób kontrolowany i bezpieczny przekształcać frakcję odpadów zmieszanych, jednocześnie odzyskując energię cieplną i elektryczną.
Uzupełniające rozwiązania dla gospodarki odpadami
Instalacje termicznego przekształcania nie są alternatywą dla systemu kaucyjnego, lecz jego uzupełnieniem. Z jednej strony kaucja pozwala zbierać cenne surowce w czystym strumieniu, z drugiej – instalacje domykają system, zapewniając, że to, czego nie udało się ponownie wykorzystać, nie staje się obciążeniem dla środowiska. W praktyce oznacza to zarówno redukcję emisji metanu i innych zanieczyszczeń, jak i stabilizację kosztów związanych z gospodarką odpadami oraz energią cieplną.
Prezes Dobrej Energii dla Olsztyna podkreśla, że skuteczny system gospodarki odpadami to układ naczyń połączonych. Kaucje zmieniają zachowania konsumenckie i porządkują strumień opakowań, recykling pozwala odzyskiwać cenne materiały, a instalacje do termicznego przekształcania gwarantują bezpieczne zagospodarowanie pozostałości. Dopiero taka całość daje realny efekt środowiskowy i ekonomiczny.
Potrzeba całościowego podejścia
Witkowski zaznacza, że entuzjazm wobec wprowadzenia systemu kaucyjnego, choć uzasadniony, nie powinien przesłaniać szerszego obrazu. Polska, podobnie jak inne kraje Unii Europejskiej, stoi przed wyzwaniem stworzenia spójnej i odpornej gospodarki odpadami. Oznacza to konieczność pogodzenia różnych narzędzi – od edukacji, przez recykling, po nowoczesne instalacje energetycznego wykorzystania frakcji resztkowej.
Kaucja pomoże ograniczyć ilość wyrzucanych opakowań i zwiększy odzysk surowców. Jednak dopiero w połączeniu z innymi narzędziami pozwoli na stworzenie systemu, w którym odpady resztkowe nie będą ciężarem, lecz zasobem energetycznym wykorzystywanym w sposób bezpieczny i odpowiedzialny. Tylko w takim modelu możliwe będzie osiągnięcie celów środowiskowych i jednocześnie zapewnienie stabilności mieszkańcom oraz samorządom.
Gospodarka odpadami w transformacji energetycznej
Skuteczne zarządzanie odpadami stanowi istotny element transformacji w kierunku gospodarki niskoemisyjnej. Nowoczesne instalacje termicznego przekształcania odpadów pozwalają na odzysk energii z frakcji, która nie nadaje się do recyklingu materiałowego, ograniczając jednocześnie emisje gazów cieplarnianych związane ze składowaniem. Rozwój różnorodnych rozwiązań – od systemów kaucyjnych, przez recykling, po energetyczne wykorzystanie odpadów – wspiera realizację celów klimatycznych poprzez ograniczenie zużycia surowców pierwotnych oraz redukcję emisji metanu ze składowisk. Spójna polityka odpadowa wymaga dalszego wzmacniania świadomości społecznej, wspierania innowacji i tworzenia klarownych regulacji, aby cały system działał efektywnie i w zgodzie z zasadami zrównoważonego rozwoju.