Budynki wywierają istotny wpływ na środowisko i klimat – są odpowiedzialne za około 38% światowych emisji dwutlenku węgla (w tym 28% pochodzi z eksploatacji budynku, a 10% z materiałów użytych do ich budowy i utrzymania).
Sektor budowlany odpowiada za ponad jedną trzecią światowych odpadów i zużycie połowy surowców. Podjęcie działań mających za zadanie ograniczenie tego wpływu jest kluczowe z punktu widzenia założeń paryskiego porozumienia klimatycznego, którego celem jest ograniczenie globalnego ocieplenia.
Neutralność klimatyczna a regulacje prawne
Unia Europejska w ostatnich latach podjęła szereg działań ukierunkowanych na osiągnięcie do 2050 roku neutralności klimatycznej. W ramach realizacji Europejskiego Zielonego Ładu przyjęto szereg nowych aktów prawnych, obejmujących zagadnienia z obszaru zrównoważonego rozwoju i poszerzających istniejące w tym zakresie obowiązki dla spółek prowadzących działalność na terenie Unii.
Kluczową regulacją zmieniającą oblicze raportowania w zakresie zrównoważonego rozwoju jest CSRD (Dyrektywa 2022/2464 w sprawie sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw), która obejmie około 50 000 podmiotów.
Obowiązkiem raportowania zgodnie z wymaganiami CSRD bądą objęte:
- od 1 stycznia 2024 r.: duże spółki zainteresowania publicznego, zatrudniające powyżej 500 pracowników, podlegające obecnie pod wymogi raportowania niefinansowego zgodnie z Dyrektywą NFRD (w Polsce wdrożoną poprzez Ustawę o rachunkowości) – spółki te będą zobowiązane do sporządzenia takiego sprawozdania za 2024 rok;
- od 1 stycznia 2025 r.: duże spółki, w tym prywatne, spełniające 2 z 3 kryteriów: zatrudnienie powyżej 250 pracowników, obrót powyżej 50 mln EUR, suma bilansowa powyżej 25 mln EUR;
- od 1 stycznia 2026 r.: małe i średnie firmy notowane na giełdzie (spółki te mogą opóźnić raportowanie niefinansowe o dwa lata).
Sprawozdania w zakresie zrównoważonego rozwoju będą przygotowywane zgodnie z Europejskimi Standardami Sprawozdawczości w Zakresie Zrównoważonego Rozwoju (ESRS) oraz podlegać będą niezależnym audytom.
Głównym celem przyjęcia CSRD i ESRS było opracowanie jednolitych wytycznych dla raportowania niefinansowego, w celu zapewnienia spójności i porównywalności informacji raportowanych przez spółki, oraz wsparcie inwestorów i innych zainteresowanych stron w ocenie zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw, a także przeciwdziałanie zjawisku greenwashingu.
W nowych raportach spółek muszą znaleźć się również raporty taksonomiczne zgodne z wymogami Taksonomii UE (Rozporządzenie (UE) 2020/852 z dnia 18 czerwca 2020 r. w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje). Rozporządzenie to tworzy system klasyfikacji zrównoważonej działalności poprzez określenie kryteriów specyficznych dla wybranych sektorów i rodzajów działalności. Definiuje także zrównoważoną środowiskowo inwestycję, w ramach której finansuje się działalność gospodarczą. W swoich raportach spółki będą musiały ujawnić jak zrównoważona jest prowadzona przez nie działalność. Publikowane informacje będą istotnym elementem procesu decyzyjnego instytucji finansowych i inwestorów, którzy przy ocenie działalności spółek będą uwzględniać stopień zgodności z Taksonomią UE.
Obowiązek transparentnego i szczegółowego raportowania w zakresie podejmowanych działań w obszarze zrównoważonego rozwoju ma na celu między innymi zobowiązanie przedsiębiorstw do przestrzegania praw człowieka i ograniczania negatywnego wpływu na środowisko. Dyrektywa CSRD będzie miała pośredni wpływ również na mniejsze firmy, w tym podwykonawców w łańcuchu wartości firm objętych wymogami raportowymi.
Firmy z sektora budowlanego będą musiały przeprowadzić szczegółową analizę swoich własnych operacji, jak również łańcuchów dostaw i odbiorów, oraz zebrać szereg informacji niezbędnych do przygotowania ujawnień wymaganych przez ESRS.
Zakres raportowania zgodnie z ESRS ma koncentrować się wokół tematów istotnych, czyli tych poprzez które dana organizacja wywiera największy wpływ na środowisko i kwestie społeczne. Z drugiej strony wymaga od firm określenia kluczowych ryzyk i szans, jakie mogą wynikać dla przedsiębiorstwa ze zmian klimatycznych czy kwestii społecznych. Dla sektora budowlanego do tematów istotnych należą zwykle m.in. emisje gazów cieplarnianych, gospodarka o obiegu zamkniętym, bezpieczeństwo pracy, odporność modelu biznesowego na adaptację do zmian klimatu.
Opublikowane dotychczas 12 Standardów ESRS będzie uzupełnione o standardy branżowe oraz uproszczone standardy dla małych i średnich firm. Komisja Europejska zdecydowała jednak o odroczeniu wdrożenia standardów sektorowych ESRS o dwa lata (do roku 2026). Prace nad standardami dla branży budowlanej oficjalnie jeszcze się nie rozpoczęły.
Wyzwania czy szanse?
Droga branży budowlanej w kierunku zrównoważonego rozwoju wiąże się z szeregiem wyzwań. W zakresie raportowania niefinansowego największym wyzwaniem dla branży budowlanej jest często sprostanie wymogom nałożonym przez Taksonomię UE. Przeprowadzenie analizy kwalifikowalności i zgodności z kryteriami Taksonomii poszczególnych budów, może być czasochłonne i wiązać się z zaprojektowaniem odpowiednich procesów zbierania wiarygodnych i kompletnych informacji.
Kolejnym dużym wyzwaniem jest obliczenie śladu węglowego organizacji, zwłaszcza w zakresie 3, czyli obejmującym emisje powstałe w całym łańcuchu wartości np. związane z wydobyciem i transportem surowców, wytworzeniem półproduktów, zagospodarowaniem odpadów, czy też użytkowania produktów przez końcowych użytkowników. Jak widać zakres danych niezbędnych do pozyskania w celu obliczenia śladu węglowego jest ogromny i wymaga przemyślanych, ustrukturyzowanych działań podjętych z odpowiednim wyprzedzeniem.
Sprostanie wyzwaniom ESG wymaga wieloaspektowego podejścia ze strony branży budowlanej. Kluczowe znaczenie ma współpraca pomiędzy interesariuszami, począwszy od producentów materiałów, przez dostawców i architektów, po podwykonawców. Istotne jest również wsparcie ze strony administracji, instytucji finansowych, a nawet środowisk akademickich.
Wejście na drogę zrównoważonego rozwoju to nie tylko spełnienie wymogów regulacyjnych, ale także potencjalnie szansa na zwiększenie konkurencyjności oraz wyróżnienie się na tle innych firm.
Znaczącą rolę w tym obszarze odgrywa postęp technologiczny. Przykład stanowi modelowanie Informacji o Budynku (BIM) może być wykorzystane do efektywnego planowania projektów i zarządzania zasobami, przyczyniając się do ograniczenia odpadów i emisji. Ponadto branża powinna kontynuować inwestycje w innowacyjne materiały budowlane i metody o mniejszym wpływie środowiskowym.
Zrównoważona przyszłość
Mimo istniejących wyzwań, długoterminowe korzyści płynące z zaadresowania kwestii w obszarze ESG, mogą mieć niebagatelne znaczenie – zdobycie większej liczby kontraktów, korzystniejsze finansowanie, sukcesy w rekrutacji i utrzymanie utalentowanych pracowników czy zwiększenie wartości firmy i przyciągnięcie nowych inwestorów. Nie bez znaczenia powinno być także ograniczenie negatywnego wpływu na środowisko, gdzie sektor budowlany może zrobić prawdziwą różnicę.
Przyszłość zrównoważonego budownictwa nieustannie rozwija się. Firmy budowlane już dziś powinny uwzględnić zielone kryteria płynące z agendy ESG w strategii swojej działalności, które pozwolą im w zwiększaniu konkurencyjności i generowaniu pozytywnego impaktu dla naszego jutra.
Źródło: PwC